Xyanua là một chất độc đối với con người gây ra cái chết nhanh chóng ngay cả khi bạn uống, hít thở hoặc chạm vào nó. Hợp chất này đã được sử dụng rộng rãi trong các cuộc chiến tranh và khủng hoảng trong quá khứ. Nó đầu độc các chuỗi vận động của tinh thể của tế bào, khiến chúng không thể nhận được oxy và khiến nạn nhân tử vong chỉ trong thời gian ngắn.
1. Chất độc Xyanua là gì?
Khái niệm:
Cyanua (xyanua) là một hóa chất cực độc rất phổ biến trên thế giới.Xyanua có thể tồn tại dưới nhiều hình thức: thể rắn (như natri xyanua (NaCN) hoặc kali xyanua (KCN)), lỏng, hay khí (như hydro cyanide (HCN) hoặc xyanua clorua (CNCl). Xyanua hóa học là một hợp chất hóa học có công thức chứa nhóm xyano (C≡N) một nguyên tử cacbon(C) liên kết ba với một nguyên tử nitơ(N).
Khi ta tiếp xúc với lượng lớn xyanua có thể gây tổn thương nghiêm trọng với não và tim mạch, và nếu khi tiếp xúc với liều lượng nhỏ cũng có thể gây ra các tác động lớn đối với cơ thể như khó thở, đau tim, nôn mửa, thay đổi máu, đau đầu, gây rộng tuyến giáp.
Chất độc xyanua độc đến nỗi chỉ cần hít phải 50-200 mg khí xyanua tương đương 0,2% khí xyanua có thể giết chết một người trưởng thành ngay lập tức.
Nguồn gốc:
Từ các quy trình công nghiệp: Nguồn xyanua chính trong nước là chất thải từ ngành khai thác mỏ và công nghiệp hóa chất hữu cơ. Đặc biệt là trong ngành thép, nó là chất độc hại gây ô nhiễm nhất.
Các ngành công nghiệp nặng như: xe cộ, công nghiệp hóa chất, chất đốt trong đời sống người dân và thuốc trừ sâu có chứa xyanua. Xyanua có trong bãi chôn lấp có thể gây ô nhiễm nguồn nước ngầm.
Khác: Xyanua cũng có thể có trong tự nhiên.
2. Xyanua độc đến mức nào?
Khi xyanua xâm nhập vào cơ thể con người, nó sẽ ngăn các tế bào của cơ thể sử dụng oxy và chết. Do tim và não sử dụng nhiều oxy nên hai cơ quan này bị ảnh hưởng nhiều nhất khi cơ thể bị nhiễm độc xyanua.
Mức độ ngộ độc xyanua phụ thuộc vào mức độ phơi nhiễm của người đó, đường phơi nhiễm và thời gian phơi nhiễm.
Xyanua chất cực độc:
– Hydro xyanua tồn tại ở dạng khí không màu nhưng có vị hạnh nhân đắng. Nhưng không phải ai cũng ngửi được, chỉ 40% dân số thế giới có thể ngửi được chất độc này.
– Nhà hóa học nổi tiếng người Đức gốc Thụy Điển Karl Scheele lần đầu tiên phát hiện ra xyanua vào năm 1782. Và nó đã giết chính cha đẻ tìm ra mình vì ông đã nếm thử chất mà ông phát hiện ra do thói quen.
– Tuy là chất kịch đỗ nhưng trong một số trường hợp Xyanua có thể được dùng làm thuốc.
– Trong 1 kg măng tươi chứa khoảng 230 mg xyanua, đây là hàm lượng rất cao. Khi mọi người ăn măng, chúng chứa rất nhiều xyanua. Khi vào đường tiêu hóa, xyanua ngay lập tức được các enzym chuyển hóa thành axit hydrocyanic (HCN) – một chất rất độc đối với cơ thể và gây ngộ độc. Vì vậy, để đảm bảo an toàn, bạn hãy rửa sạch và luộc măng tươi thật kỹ trước khi ăn.
Xyanua là chất độc được sử dụng trong các cuộc chiến:
– Xyanua đã được sử dụng như một chất độc từ thời xưa. Chế độ Quốc xã ở Đức đã sử dụng hydro xyanua để hành quyết hàng loạt tù nhân trong các phòng kín khiến các tù nhân ngạt thở vì chất độc trong thời kỳ Holocaust, dẫn đến cái chết của khoảng 6 triệu người Do Thái.
– Nó được sử dụng trong chiến tranh bắt nguồn từ Chiến tranh Pháp-Phổ (1870-1871), khi Napoléon III ra lệnh cho binh lính của mình nhúng đầu lưỡi lê vào thuốc độc. Hoàng đế La Mã Nero (37-68) cũng từng dùng nước anh đào nguyệt quế có chứa xyanua làm thuốc độc.
– Chất độc này đã được sử dụng trong cả hai cuộc chiến tranh thế giới: trong chiến tranh thế giới thứ nhất, nó được sử dụng bởi quân đội Pháp và Áo; và Đức quốc xã đã sử dụng thuốc diệt các loài gặm nhấm Zyklon B để giết hàng triệu người trong Thế chiến thứ 2.
– Vào những năm 1980, nó cũng được sử dụng trong cuộc chiến tranh Iran-Iraq chống lại người Kurd ở Iraq và Syria.
– Năm 1995, vụ bê bối Aum Shinrikyo của Nhật Bản đưa chất này vào phòng tắm tàu điện ngầm.
– Cho dù được dùng bằng đường uống với natri xyanua và kali xyanua hoặc dưới dạng khí với hidro xyanua và xyanogen clorua, hợp chất độc hại này là mối đe dọa thường trực như một vũ khí khủng bố.
3. Dấu hiệu và triệu chứng khi bị ngộ độc xyanua:
Các triệu chứng ngộ độc xyanua tương tự như bất kỳ bệnh thông thường nào khác nên rất khó phát hiện.Trong trường hợp ngộ độc xyanua do tiếp xúc với một lượng nhỏ xyanua, nạn nhân sẽ trải qua một số hoặc tất cả các dấu hiệu và triệu chứng sau trong vòng vài phút: chóng mặt, nhức đầu, thở nhanh, đánh trống ngực, bồn chồn, buồn nôn và nôn. Khi nạn nhân tiếp xúc với một lượng lớn xyanua dưới bất kỳ hình thức nào, nó có thể gây co giật, bất tỉnh, tổn thương phổi, nhịp tim chậm và suy hô hấp dẫn đến tử vong. Nếu nạn nhân có cơ hội sống sót sau khi bị ngộ độc xyanua thì vẫn để lại biến chứng nghiêm trọng: có thể bị tổn thương tim, não và thần kinh.
Thông thường, khi biết xúc với Natri Xyanua sẽ bị ngộ độc. Thậm chí người bị ngộ độc không hề hay biết mình bị nhiễm Xyanua. Sau đây là các dấu hiệu nhận biết, được chia làm 3 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Ở giai đoạn đầu người bị nhiễm độc thường kích động, có biểu hiện lo lắng, kích động, thở nhanh, lú lẫn.
Giai đoạn 2: Người bệnh bắt đầu co giật, khó thở, huyết áp tụt và giảm thông khí.
Giai đoạn 3: cũng là giai đoạn cuối người bị ngộ độc sẽ mất phản xạ, trụy tim mạch, thiếu oxy máu và tử vong.
Phải đến bệnh viện càng sớm càng tốt nếu nhận thấy một trong ba giai đoạn trên. Nếu nhận thấy các triệu chứng trên, phải đưa người bị ngộ độc natri xyanua đến trung tâm y tế gần nhất để sơ cứu. Vì hóa chất này là chất độc tác dụng nhanh, nếu không được cấp cứu kịp thời sẽ gây tử vong trong vòng hai giờ. Vì vậy, những người thường xuyên tiếp xúc với hóa chất này phải chú ý các dấu hiệu ban đầu để phát hiện và xử lý chất độc kịp thời.
4. Có thể mua được Xyanua không?
Như vậy, xyanua là chất có độc tính cao, chỉ cần một lượng nhỏ xyanua cũng có thể giết chết một người trưởng thành khỏe mạnh nên không thể mua bán, sử dụng xyanua tự do, trái phép.
Mức xử phạt khi mua bán, sử dụng xyanua là như thế nào?
Căn cứ theo Điều 312 Bộ luật hình sự 2015 quy định về tội vi phạm quy định về quản lý chất cháy, chất độc như sau:
1. Người nào vi phạm quy định về quản lý việc sản xuất, trang bị, sử dụng, bảo quản, lưu giữ, vận chuyển hoặc mua bán chất cháy, chất độc thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Làm chết 01 người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;
d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.
2. Phạm tội thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Làm chết 02 người;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;
d) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng.
3. Phạm tội thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:
a) Làm chết 03 người trở lên;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;
d) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên.
4. Người vi phạm quy định về quản lý việc sản xuất, trang bị, sử dụng, bảo quản, lưu giữ, vận chuyển hoặc mua bán chất cháy, chất độc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 31% đến 60%, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
5. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
5. Nạn nhân có thể sống sót khi nhiễm độc không?
Trước khi dùng thuốc giải độc, bệnh nhân phải được đưa ra khỏi khu vực bị ô nhiễm, cởi quần áo và rửa bằng xà phòng và nước. Nếu ăn phải muối xyanua, than hoạt tính có thể ngăn chặn sự hấp thụ từ đường tiêu hóa.
Xử trí ngộ độc chất này dựa trên nguyên tắc đảo ngược hoặc thay thế liên kết xyanua với cytochrome a3. Có 2 phương thức điều trị chính: bộ thuốc giải độc xyanua và hydroxocobalamin.
