Viking là tộc người sống ở khu vực Bắc Âu, thuộc Đan Mạch, Thụy Điển, Na Uy và Iceland ngày nay. Khi nhắc tới Viking, chúng ta thường nghĩ đến hình ảnh những chiến binh hay những tên hải tặc hung bạo.
Nếu vó ngựa Mông Cổ từng khiến các đồng cỏ ở phương Đông không thể mọc nổi thì trước đó khoảng 300 năm, những người Viking cũng khiến các vùng biển phía Tây phải “dậy sóng”.
Xuất phát từ bán đảo Scandinavia, những chiến binh Viking từ Đan Mạch, Thụy Điển, Na Uy đã xâm chiếm, cướp bóc nhiều vùng đất ở châu Âu, trải dài từ Bắc xuống Nam, từ Tây sang Đông, trong giai đoạn từ năm 793 đến 1066 (lịch sử gọi là Thời đại Viking).
Ngay từ những năm 870, những người Viking từ Na Uy và Đan Mạch đã đến định cư ở Iceland, biến nơi đây trở thành vùng đất của người Viking. Đến nay, người dân Iceland vẫn rất tự hào về nguồn gốc Viking của mình.
Không chỉ Iceland, rất nhiều người dân ở những vùng đất khác mà người Viking đã từng xâm chiếm cũng tự hào về nguồn gốc Viking của họ. Hàng năm, họ thường tổ chức những lễ hội để tưởng nhớ về tổ tiên của mình, ví dụ như: lễ hội Up Helly Aa ở Shetland (Scotland), lễ hội Viking ở Wolin (Ba Lan)…
Người Viking vốn nổi tiếng với sự hung bạo, điều này đã được thể hiện rất rõ qua những bộ phim hay những tiểu thuyết. Tuy nhiên, nguồn gốc của tính cách đó bắt nguồn từ đâu? Bằng cách nào những người nông dân từ Scandinavia lại trở thành cơn ác mộng của toàn bộ lục địa châu Âu?
Bài viết dưới đây của Heather Pringle, phóng viên National Geographic, sẽ cho chúng ta biết câu trả lời:
Thế giới của người Viking
Một cơn mưa phùn lạnh lẽo khiến chúng tôi cảm thấy rùng mình, nhưng vẫn tràn ngập cảm giác hưng phấn khi chờ đợi những người Viking xuất hiện. Đó là một đêm tháng Giêng ở thị trấn Shetland, Lerwick (Scotland).
Bên cạnh tôi, một người đàn ông và hai đứa con nhỏ đang cười toe toét khi nhìn thấy một đám khói màu đỏ ở phía sau tòa thị chính. “Có vẻ như họ đã đốt cháy toàn bộ tòa nhà”, anh hét lên trong sự phấn khích.
Sau tất cả, lửa là lý do chúng tôi ở đây. Đây là Up Helly Aa, lễ hội tưởng niệm người Viking ở Shetland. Giống như mọi người khác, tôi đến đây để chiêm ngưỡng cảnh tượng một chiến thuyền Viking bị đốt cháy.
Khoảng 1.200 năm trước, những người Viking đầu tiên đã tiến xuống phía Bắc của đại lục Scotland, đè bẹp sự kháng cự của người dân địa phương để cướp đất. Các lãnh chúa Na Uy đã cai trị Shetland trong gần 7 thế kỷ trước khi thế chấp những hòn đảo này cho vua Scotland.
Ngày nay, phương ngữ Norn của người Na Uy đã bị lãng quên ở Shetland, nhưng những người dân đảo vẫn luôn tự hào về nguồn gốc Viking của họ. Mỗi năm, họ lại háo hức chuẩn bị một bản sao của một con thuyền Viking cho lễ hội Up Helly Aa.
Bây giờ, khi đám đông cùng hát những bài hát truyền thống về những vị vua biển cả và những chiếc thuyền rồng, những người cầm đuốc đã kéo con thuyền vào một cánh đồng. Khi vị thủ lĩnh Viking ra hiệu, một cơn mưa đuốc khiến con thuyền bốc cháy.
Đám cháy lan lên đến cột buồm, than hồng bay lên bầu trời đêm. Trên vỉa hè, đám trẻ con dậm chân, nhảy múa trong cơn phấn khích.
Mặc dù đã qua nhiều thế kỷ, hình ảnh những chiến binh Viking và con thuyền của họ vẫn còn sống trong thế giới tưởng tượng của các nhà làm phim, tiểu thuyết gia và các tác giả truyện tranh.
Ngày nay, chúng ta có thể dễ dàng tìm kiếm những câu chuyện về người Viking trong thế giới tưởng tượng này – cách họ chiến đấu và ăn mừng, nơi họ sống và cách họ chết. Nhưng chúng ta thực sự biết gì về người Viking? Họ là ai, họ nhìn nhận thế giới ra sao, và cuộc sống của họ thực sự như thế nào?
Giờ đây, với công nghệ tiên tiến – từ hình ảnh vệ tinh đến nghiên cứu ADN và phân tích đồng vị – các nhà khảo cổ và các nhà khoa học đã tìm ra nhiều câu trả lời mới đáng ngạc nhiên.
Ở Estonia, các nhà khoa học đã khai quật được 2 chiếc thuyền bị chôn vùi với đầy những chiến binh Viking bị giết, từ đó tìm ra câu trả lời về nguồn gốc hung bạo của người Viking.
Ở Thụy Điển, các nhà nghiên cứu đang phân tích bộ xương của một nữ tướng Viking, để làm sáng tỏ vai trò của nữ giới trong chiến tranh. Và ở Nga, những nhà khảo cổ và sử gia đang truy tìm những tuyến đường mà các thương nhân Viking đã đi qua để buôn bán nô lệ, và làm rõ tầm quan trọng của chế độ nô lệ đối với nền kinh tế Viking.
Đối với các nhà khảo cổ, cánh cửa đang bắt đầu mở ra một thế giới mới của người Viking – phức tạp và hấp dẫn hơn nhiều so với tưởng tượng. Jimmy Moncrieff, một nhà sử học tại Shetland Amenity Trust ở Lerwick, cho biết: “Đây là thời điểm quan trọng để nghiên cứu về người Viking”.
Kết hợp lại với nhau, các nghiên cứu mới cho thấy một bức tranh mới về tham vọng và ảnh hưởng văn hóa của những thuyền viên táo bạo này.
Cơn ác mộng của toàn bộ châu Âu
Từ bờ biển quê hương Scandinavia, nằm giữa biển Baltic và Biển Bắc, những người Viking đã dong buồm đi khắp nơi từ thế kỷ thứ 8, khám phá phần lớn châu Âu trong 300 năm tiếp theo, và đi xa hơn so với những gì các nhà nghiên cứu trước đây nhận định.
Với những con thuyền được thiết kế đẹp và kinh nghiệm đi biển, người Viking đã du hành đến ít nhất 37 quốc gia trên thế giới, từ Afghanistan đến Canada, theo nhà khảo cổ học Neil Price của Đại học Uppsala (Thụy Điển).
Trên đường đi, họ đã giao lưu và buôn bán những món hàng xa xỉ với hơn 50 nền văn hóa khác nhau. Họ đã đeo thắt lưng của người Á-Âu, mặc áo lụa của người Trung Quốc và chất đầy túi những đồng bạc của người Hồi giáo.
Họ đã xây dựng những thành phố phát triển tại York và Kiev, những thuộc địa rộng lớn của Anh, Iceland và Pháp, và thành lập các tiền đồn ở Greenland và Bắc Mỹ. Không có bất cứ một thuyền viên châu Âu nào khác mạo hiểm và đi xa quê hương như họ. “Chỉ có những người từ Scandinavia làm việc này”, Price cho biết. “Chỉ những người Viking”.
Tuy nhiên, thám hiểm và buôn bán không phải là con đường duy nhất mang lại sự giàu có cho người Viking. Những tên hải tặc Viking đã tấn công những bờ biển ở Anh và châu Âu đầy bất ngờ và nổi tiếng với sự hung bạo. Ở miền bắc nước Pháp, họ đã đi lên và đi xuống sông Seine và nhiều con sông khác, tấn công và chất đầy trên thuyền những của cải mà họ cướp được.
Họ đã tống tiền gần 14% toàn bộ nền kinh tế của Đế chế Carolingian ở Tây Âu để đổi lấy những lời hứa hòa bình. Trên khắp các con kênh ở Anh, các cuộc đột kích lẻ tẻ mở rộng thành chiến tranh tổng thể, khi quân đội Viking xâm chiếm và chinh phục 3 vương quốc Anglo-Saxon, bỏ lại những xác chết bị thối rữa trên các cánh đồng.
“Thời đại Viking không phải là những điều kỳ quặc”, Price nói. Nhưng tại sao những thứ bạo lực này lại bắt đầu? Làm thế nào và tại sao những nông dân trung cổ ở Scandinavia lại trở thành nỗi khiếp sợ của toàn bộ lục địa châu Âu?
Khởi nguồn của sự “hung bạo”
Trong gần 3 thế kỷ trước khi các cuộc tấn công vào bờ biển nước ngoài bắt đầu vào khoảng năm 750 SCN, Scandinavia đã gặp một cuộc khủng hoảng, Price nói. Hơn ba chục vương quốc nhỏ xuất hiện trong thời gian này, tranh giành quyền lực và lãnh thổ.
Giữa thời điểm khó khăn này, một thảm họa lại xảy ra. Một đám mây bụi lớn lan rộng trong khí quyển – do sự va đập của các sao chổi hoặc thiên thạch vào Trái đất kết hợp với sự phun trào của ít nhất một ngọn núi lửa lớn – đã che lấp ánh sáng mặt trời vào năm 536 SCN.
Nó khiến nhiệt độ vào mùa hè ở miền Bắc Bán cầu giảm mạnh trong 14 năm tiếp theo. Cái lạnh và bóng tối kéo dài đã mang cái chết và sự hủy diệt đến Scandinavia, vốn nằm trong trục xương sống của nền nông nghiệp thời trung cổ. Trong khu vực Uppland của Thụy Điển, gần 75% làng mạc bị bỏ hoang, do cư dân không chịu nổi nạn đói và xung đột.
Thảm họa này dường như đã sinh ra một trong những câu chuyện thần thoại u ám nhất thế giới – trận chiến Ragnarök trong thần thoại Bắc Âu, trận chiến cuối cùng, nơi mọi thứ kết thúc – tất cả các vị thần, con người và các sinh vật sống khác đều bị diệt vong.
Trận chiến Ragnarök được cho là bắt đầu từ Fimbulwinter, thời điểm khi mặt trời chuyển sang màu đen và thời tiết trở nên khắc nghiệt – những sự kiện đáng kinh ngạc song song với tấm màn bụi bắt đầu vào năm 536, Price nói.
Khi mùa hè cuối cùng cũng trở lại phía bắc và dân số dần hồi phục, xã hội Scandinavia chuyển sang một hình thức mới – tàn bạo hơn. Các nhà lãnh đạo Viking xây dựng lực lượng vũ trang và bắt đầu chiếm giữ những vùng lãnh thổ bị bỏ hoang.
Trong Cuộc chiến vương quyền ngoài đời thực này, một xã hội quân sự được hình thành, nơi đàn ông và phụ nữ đều tôn vinh những đức tính trong chiến tranh như: can đảm, hung hăng, xảo quyệt, mạnh mẽ.
Trên đảo Gotland của Thụy Điển, nơi các nhà khảo cổ đã tìm thấy nhiều ngôi mộ nguyên vẹn từ thời kỳ này, “hầu hết những người đàn ông đều được chôn cất với vũ khí”, theo một ghi chép của John Ljungkvist, một nhà khảo cổ tại Đại học Uppsala.
Khi xã hội vũ trang này đang dần hình thành, một công nghệ mới bắt đầu cách mạng hóa việc đi biển ở Scandinavia vào thế kỷ thứ 7 – cánh buồm. Những người thợ mộc tay nghề cao đã bắt đầu đóng những chiếc thuyền kiểu dáng đẹp, có khả năng tận dụng sức gió, để mang những chiến binh đi xa và nhanh hơn bao giờ hết.
Trên những con thuyền này, những lãnh chúa phía bắc và đội quân của họ có thể di chuyển không ngừng qua biển Baltic và Biển Bắc, khám phá những vùng đất mới, cướp bóc những thị trấn và làng mạc, đô hộ những vùng lãnh thổ. Và những người đàn ông vốn ít có khả năng lấy vợ ở quê hương có thể kết hôn với một nữ tù nhân bằng cách thuyết phục hoặc bằng vũ lực.
Tất cả những điều này – tham vọng đế vương hàng thế kỷ, những chiến binh trẻ vô danh, và một loại thuyền mới – đã tạo ra một cơn bão hoàn hảo. Một sân khấu đã được thiết lập cho những người Viking đổ ra khỏi phía bắc, khiến phần lớn châu Âu bị đốt cháy trong sự hung bạo vốn đã trở thành thương hiệu của họ.
*Còn tiếp…
Nguồn: National Geographic; Tác giả: Heather Pringle; Ảnh: Robert Clark và David Guttenfelder
