Định nghĩa
Trong tiếng Anh, thuật ngữ “mental health” thường được dùng để chỉ các bệnh tâm thần và các vấn đề liên quan đến sức khỏe tinh thần như: trầm cảm, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, rối loạn nhân cách, nghiện rượu hoặc ma túy. Đối với thuật ngữ chuyên ngành trong y học Việt Nam, “mental health” là chuyên đề lớn, thường được gọi là “sức khỏe tâm thần” với các chuyên khoa gồm: tâm lý (psychology), thần kinh (neurology) và các chuyên khoa khác. Trong chuyên đề này, để bạn đọc dễ hiểu, Hello Bacsi sẽ tóm gọn để gọi mental health là bệnh tâm lý – thần kinh với những thông tin chia sẻ nhằm giúp bạn hiểu và đối phó với những vấn đề quen thuộc trong cuộc sống như trầm cảm, lo âu, giảm tập trung đến những bệnh phức tạp hơn như chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế, loạn thần.
Một phần tư số người bị rối loạn tâm lý – thần kinh, chiếm khoảng 450 triệu người trên toàn thế giới. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) báo cáo rằng gần hai phần ba số người bệnh thường không tìm kiếm sự trợ giúp y tế. Bệnh về tâm lý – thần kinh là một tình trạng suy nhược có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống. Hiểu thêm về bệnh có thể giúp bạn và những người thân biết cách phòng ngừa và chữa trị hiệu quả nhất.
Bệnh về tâm lý – thần kinh là gì?
Sức khỏe tinh thần bao gồm sự khỏe mạnh về cảm xúc, tâm lý, khả năng nhận thức và giao tiếp xã hội. Cũng như sức khỏe thể chất, sức khỏe tinh thần của bạn có thể bị tổn thương do các bệnh tâm lý – thần kinh. Đây là một bệnh ảnh hưởng đến não bộ của bạn bằng cách gây ra một sự mất cân bằng hóa học. Chúng có thể gây rối loạn nhẹ đến nghiêm trọng trong cách bạn suy nghĩ, cảm nhận, hành động và cách bạn cảm nhận được con người và sự kiện trong cuộc sống của bạn. Bệnh tâm lý – thần kinh có thể là một tình trạng mãn tính, nhưng có thể được kiểm soát với sự giúp đỡ của bác sĩ.
Một số trong những rối loạn thường gặp là: trầm cảm lâm sàng (hay thường gọi là trầm cảm), rối loạn lưỡng cực, lo âu, stress sau chấn thương (PTSD), rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), và loạn thần. Một số bệnh tâm lý – thần kinh tập trung vào vài nhóm bệnh nhân nhất định, chẳng hạn như trầm cảm sau sinh chỉ xảy ra ở các bà mẹ mới sinh con.
Sức khỏe tinh thần của bạn có thể bị ảnh hưởng bởi các sự kiện trong cuộc sống để lại một tác động lớn đến tính cách và hành vi của bạn. Những sự kiện như bạo hành gia đình hoặc lạm dụng trẻ em, hoặc căng thẳng nặng nề kéo dài. Bệnh này làm thay đổi cách chúng ta đương đầu với căng thẳng, quan hệ với những người khác, và đưa ra những lựa chọn. Nó có thể dẫn đến những suy nghĩ bạo lực và tự hại. Vì lý do này, sức khỏe tâm thần của bạn đóng vai trò vô cùng quan trọng ở mọi giai đoạn của cuộc sống, từ thời thơ ấu và niên thiếu qua tuổi trưởng thành.
Triệu chứng và dấu hiệu
Những triệu chứng và dấu hiệu của bệnh tâm lý – thần kinh là gì?
Bệnh tâm lý – thần kinh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của bạn; nó cũng có thể ảnh hưởng đến thể chất của bạn. Những người bị bệnh tâm lý – thần kinh thường biểu hiện nhiều triệu chứng có thể dễ dàng can thiệp vào cuộc sống và công việc của họ. Các triệu chứng có thể bao gồm những thay đổi trong tâm trạng, tính cách, thói quen cá nhân và/hoặc thu rút khỏi xã hội. Có một số dấu hiệu và triệu chứng của bệnh tâm lý – thần kinh phổ biến:
- Cảm thấy buồn hoặc chán nản;
- Bàng quan hoặc dửng dưng;
- Mệt mỏi đáng kể, uể oải hoặc các vấn đề giấc ngủ;
- Tức giận, thù địch hoặc bạo lực quá mức;
- Cảm thấy bất lực hoặc vô vọng;
- Cảm thấy bối rối một cách bất thường, hay quên, căng thẳng, tức giận, buồn bã, lo lắng hoặc sợ hãi;
- Có những suy nghĩ dai dẳng và những kỷ niệm bạn không thể loại bỏ ra khỏi đầu;
- Tách biệt khỏi thực tế (ảo tưởng), hoang tưởng hoặc ảo giác;
- Suy nghĩ nhầm lẫn, giảm khả năng tập trung;
- Nỗi sợ hãi quá mức hoặc lo lắng, hoặc cảm xúc cực đoan của tội lỗi;
- Thay đổi tâm trạng rõ rệt giữa vui và buồn;
- Tách mình khỏi bạn bè và các hoạt động;
- Không có khả năng đối phó với các vấn đề hàng ngày hoặc căng thẳng;
- Khó hiểu và liên hệ với các tình huống và mọi người;
- Ý nghĩ tự tử.
