Tuyến yên là gì? Cơ quan này nằm ở vị trí nào? Vai trò của nó đối với các hoạt động sinh lý trong cơ thể quan trọng ra sao? Hãy cùng giải đáp những thắc mắc của bạn thông qua bài viết hữu ích sau. Ngoài ra, một số bệnh lý liên quan đến tuyến yên cũng sẽ được MEDLATEC chia sẻ.
14/11/2020 | Tổng quan thông tin về bệnh u tuyến yên06/02/2020 | Xét nghiệm u tuyến yên – Có thật sự cần thiết?18/12/2019 | Giải đáp thắc mắc: U tuyến yên gây vô sinh hay không?
1. Tuyến yên nằm ở đâu, hoạt động của nó diễn ra như thế nào
Tuyến yên là một cơ quan thuộc tuyến nội tiết, có kích thước tương đương với một hạt đậu (khoảng 1cm) và trọng lượng nhỏ chỉ (khoảng 0,5 g). Tuyến yên nằm ở đâu – vị trí thân xương bướm, trong lòng hố yên.
Mặc dù có kích thước nhỏ bé nhưng vai trò của cơ quan này không thể thay thế
Cơ quan nội tiết này tuy nhỏ bé nhưng vẫn được phân ra thành 3 thùy theo cấu trúc giải phẫu, mỗi thùy có những đặc trưng và vai trò khá độc lập.
Thùy trước
Còn được gọi là tuyến yên bạch, so với thùy sau thì thùy trước có kích thước lớn hơn gồm có ba phần: phần phễu, phần trung gian và phần xa. Thùy trước có vai trò tiết nhiều loại hormone thông qua các tế bào tuyến, mỗi một tế bào tuyến sẽ tiết xuất ra một loại hoocmon.
-
GH (Growth hormone): thúc đẩy và điều hòa sự tăng trưởng và phát triển cần thiết chung cho toàn bộ cơ thể thông qua việc tổng hợp các chất dinh dưỡng như protein, glucose, các chất béo,… Đồng thời, hoocmon này còn giúp kiểm soát, ổn định sự sinh trưởng của các tế bào máu.
-
ACTH (Adrenocorticotropin hormone): góp phần sản xuất corticotropin thông qua việc kích thích vỏ thượng thận, giúp chúng không bị teo.Ngoài ra, ACTH còn giúp kích thích sản xuất tế bào sắc tố melanin trên da. Ở não, hormon này còn giúp tăng trí nhớ, đồng thời cũng làm tăng cảm xúc sợ hãi.
-
TSH (Thyroid stimulating hormone): có nhiệm vụ kích thích quá trình tổng hợp và sản sinh hoocmon tuyến giáp.
-
FSH (Follicle stimulating hormone): hormon FSH giúp kích thích quá trình sản sinh nang trứng và bài tiết hormone estrogen ở nữ giới. Đối với nam giới, chúng có vai trò góp phần trong việc sản sinh hormone testosterone và thúc đẩy quá trình sản xuất tinh trùng ở nam giới.
-
LH (Luteinising): góp phần quan trọng trong quá trình rụng trứng ở nữ giới, giúp thể vàng phát triển và duy trì chức năng sinh lý.
-
Prolactin: kích thích tuyến vú của người mẹ sản sinh sữa, đồng thời kết hợp với hormone oxytocin giúp bài tiết sữa, cung cấp dinh dưỡng cho bé.
-
Một số hoocmon khác: Endorphin, Enkephalin, Lipotropin, Erythropoietin,…
Hormone TSH cũng có ảnh hưởng, tác động đến các tuyến nội tiết khác
Thùy giữa
Phần cơ quan này chỉ phát triển ở cơ thể trẻ nhỏ và một số loài động vật bậc thấp. Có chức năng phân bố đồng đều các sắc tố trên da thông qua sự hoạt động của hormone MSH.
Thùy sau
Mặc dù không có chức năng bài tiết hormone nhưng đây là nơi hoạt động mạnh mẽ của các tế bào thần kinh đệm, cũng là phần kéo dài của hệ thần kinh. Vì vậy đây còn được gọi là thùy thần kinh. Phần thùy sau gồm có các loại hoocmon:
-
Vasopressin (ADH): có vai trò quan trọng đối với quá trình lọc máu ở thận, hỗ trợ quá trình tái hấp thu nước, cụ thể là tại ống lượn xa và quai Henle.
-
Oxytocin: giúp tăng lực co bóp tử cung khi sản phụ sinh nở, kết hợp với hoocmon Prolactin giúp mẹ bài tiết sữa cho bé.
Hầu hết các cơ quan trong cơ thể để cần đến sự góp mặt của tuyến yên
2. Một số bệnh lý phổ biến liên quan đến cơ quan này là gì?
Vì đây là một cơ quan đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể cho nên nếu tuyến yên gặp phải các bệnh lý bất thường, chúng sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể. Một số bệnh lý thường gặp có thể kể đến như sau:
Suy tuyến yên
Đây là dạng bệnh lý tiến triển trong thầm lặng, có thể tích tụ trong một khoảng thời gian dài bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Sau đó là một loạt các triệu chứng xuất hiện đột ngột, nhưng không có tính chất đặc trưng và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Bao gồm:
-
Với hệ tiêu hóa: thường xuyên cảm thấy đầy hơi, khó tiêu hay táo bón. Đồng thời cân nặng của bệnh nhân cũng đột ngột tăng bất thường.
-
Với hệ sinh dục: ở nữ giới sẽ gặp phải tình trạng rối loạn kinh nguyệt, khô âm đạo dẫn đến việc gặp phải những cơn đau khi quan hệ tình dục có thể dẫn đến viêm âm đạo. Còn ở nam giới thì mắc phải chứng rối loạn cương dương.
Đột quỵ tuyến yên
Bệnh lý có nhiều nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ, tiêu biểu là các bệnh nhân mắc phải những bệnh lý nền như tăng huyết áp, chấn thương đầu, từng thực hiện đại phẫu tim, hay đang được điều trị với thuốc chống đông máu,…
Các triệu chứng thường khởi phát đột ngột, mang tính chất cấp tính. Tuy nhiên vẫn có một số trường hợp chỉ xuất hiện từ từ hay bán cấp, bao gồm:
-
Đau đầu: bệnh nhân thường gặp những cơn đau đầu dữ dội một cách đột ngột tại vị trí sau ổ mắt, lan tỏa ra vùng xung quanh.
-
Giảm thị lực: thường gặp mất thị trường tại vùng thái dương hai bên. Ngoài ra, bệnh nhân còn bị nhìn mờ, sụp mí, nhìn đôi, giãn đồng tử,…
-
Một số dấu hiệu nghi ngờ khác: tụt huyết áp, suy thượng thận cấp, dấu chứng màng não (gồm cứng cổ (+), Kernig (+), Bruzinski (+),…
U tuyến yên
Bệnh xảy ra do tình trạng tăng hoặc giảm bất thường của hoocmon Prolactin tại cơ quan này, dẫn đến các khối u nội tiết.
Nếu được can thiệp và chữa trị kịp thời, bệnh nhân sẽ không gặp vấn đề nguy hiểm gì. Ngược lại, nếu phát hiện quá trễ, người bệnh có thể phải duy trì việc điều trị suốt đời và mắc các biến chứng khác như hội chứng Cushing, mất kinh nguyệt, mất khả năng sinh sản, tăng đường huyết, tăng huyết áp,…
Đái tháo nhạt
Tình trạng suy giảm hoocmon ADH có thể khiến các chức năng sinh lý diễn ra tại thận bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Vì vậy, bệnh lý này có tính đe dọa cao với tính mạng của bệnh nhân. Bạn nên lưu ý và cẩn trọng khi cơ thể xuất hiện những triệu chứng sau:
-
Tiết niệu: đi tiểu quá nhiều lần trong ngày, có thể chỉ cách nhau khoảng 30 phút/lần hoặc với tần suất cao hơn. Lượng nước tiểu có thể lên đến 40 lít/ngày.
-
Mất nước: mặc dù bệnh nhân rất khát nước và thường xuyên uống nước nhưng các dấu mất nước vẫn xảy ra như khô miệng, khô da, chóng mặt, đau đầu, chuột rút,… Tình trạng kéo dài có thể gây rối loạn điện giải, giảm thể tích máu,…
-
Một số dấu hiệu khác: thiếu ngủ (do tiểu nhiều vào ban đêm), giảm tập trung,…
Tình trạng đi tiểu quá nhiều lần trong ngày có thể liên quan đến bệnh đái tháo nhạt
Vì đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể, cho nên nếu tuyến yên gặp phải các vấn đề bất thường đều có khả năng gây tổn hại đến sức khỏe. Vì vậy, bạn nên đến thăm khám định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín để phát hiện và can thiệp kịp thời nếu có các dấu hiệu bất thường.
