Chúng ta thường hay nghe người xưa nhắc đến câu “Phận gái mười hai bến nước, trong nhờ đục chịu” , vậy 12 bến nước là gì mà lại được dùng để ví von với số phận của người phụ nữ. Cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
Phận 12 bến nước là gì ?
Các cụ xưa hay ví những người con gái gian nan trong chuyện chồng con là phận đàn bà 12 bến nước. Thường là những người lấy nhiều chồng do chồng chết trận, bệnh chết, hoặc chồng bỏ.. lênh đênh giữa nhiều bến bờ.
Nguồn gốc của “mười hai bến nước”
Có rất nhiều thông tin và cách phân tích khác nhau về nguồn gốc của câu nói này, hãy cùng đọc qua về những ý kiến này nhé.
Trong quyển từ điển Đại Nam quấc âm tự vị do Huỳnh Tịnh Của biên soạn có giải thích rằng: “Con gái mười hai bến nước” có nghĩa là: “Thân con gái như chiếc đò, hoặc gặp bến trong, hoặc mắc bến đục, hoặc đưa người tốt, hoặc đưa người xấu, may thì nhờ, rủi thì chịu. Nói mười hai bến là nói cho vần”.
Theo như cách nói đó thì thực sự chỉ có hai bến là bến trong và bến đục – “trong nhờ, đục chịu”. Tuy nhiên, vì trong câu có nói tới “mười hai” cho nên người ta cố gắng tìm ra cách giải thích để hợp lý hoá số 12.
Chẳng hạn như:
- Số 12 tương ứng với 4 địa vị trong xã hội xưa là công, hầu, khanh, tướng và 8 nghề nghiệp của người chồng là sĩ, nông, công, thương, ngư, tiều, canh, mục. Tuy nhiên cách giải thích này lại có phần bị trùng lặp vì công và khanh cũng là kẻ sĩ; còn canh cũng có nghĩa là nhà nông.
- Số 12 chỉ tương ứng với mười hai nghề nghiệp của người chồng đó sĩ, nông, công, thương, nho, y, lý, bốc, ngư, tiều, canh, mục. Cách giải thích này vẫn bị trùng lặp bởi sĩ tức là nho và canh cũng tức là nông.
- Một cách giải thích khác nữa đó là số 12 tương ứng với mười hai con giáp trong tuổi của người chồng đó là tý, sửu, dần, mão, thìn, tỵ, ngọ, mùi, thân, dậu, tuất, hợi.
Còn theo cách lý giải của Cách giải thích của Ông An Chi (Kiến thức ngày nay số 95):
Nguồn gốc của những câu nói thuộc kiểu này khá mơ hồ. Hai danh từ “thuyền” và “bến” vẫn hay được dùng theo cách ẩn dụ để chỉ người con gái và người con trai trong mối quan hệ đính ước hay hẹn hò. Từ cách dùng này, phát triển thêm một bước, từ “bến” lại được dùng để ví như số phận của người con gái xưa trong quan hệ nhân duyên. Do cách hiểu của dân gian, người ta đã đánh tráo nhân duyên (có nghĩa là tình ái) với nhân duyên (trong lý thuyết Phật giáo: thập nhị nhân duyên).
Hai chữ “Nhân” này trong chữ Hán lại có cách viết khác nhau:
– Nhân (姻) là hôn nhân (婚姻) ; nhân duyên là duyên phận vợ chồng cũng chính là chữ “nhân” trong câu nói này.
– Tuy nhiên trong chữ Hán vẫn còn một chữ “nhân” khác đó là nhân (因) là nguyên nhân (原因).
Đây chính là chữ “nhân” trong Thuyết thập nhị nhân duyên (十二因緣) của nhà Phật. Thuyết này cho rằng: Sở dĩ chúng sinh nhân gian đau khổ và luân hồi chính vì chuỗi mười hai nguyên nhân: (1) vô minh (ngu dốt); (2) hành (hành động); (3) thức (ý thức); (4) danh sắc (danh và hình tướng); (5) lục xứ (lục căn: nhãn, nhĩ, tỵ, thiệt, thân, ý); (6) xúc (tiếp xúc); (7) thụ (cảm giác); (8) ái (yêu mến); (9) thủ (nắm giữ lấy); (10) hữu (trở thành); (11) sinh (sinh ra đời); (12) lão tử (già và chết). Trong thứ tự của chuỗi “nhân duyên” này, cái trước chính là nguyên nhân của cái sau, nếu như cái trước diệt thì cái sau ắt diệt.
Hóa cho nên cũng chỉ có hai bến giống như quan điểm của Huỳnh Tịnh Của đã nói “hoặc gặp bến trong, hoặc mắc bến đục” , “may thì nhờ, rủi thì chịu” đó mà thôi. Từ điển gia của chúng ta đã không thấy được hiện tượng từ nguyên dân gian nên mới cho rằng “tiếng nói mười hai bến nước là nói cho vần”. Nhưng ông vẫn đúng ở chỗ không thừa nhận rằng ở đây hai tiếng mười hai có ý nghĩa xác thực như khi chúng được phân bố cho những ngữ cảnh bình thường khác. 
Nói chung, có rất nhiều cách lý giải nhưng vẫn còn rất mơ hồ và chưa rõ ràng về câu nói này, tuy nhiên tất cả đều quy về số phận của người phụ nữ xưa và phản ánh một quan niệm lỗi thời: Người phụ nữ phải sống lệ thuộc vào người chồng, nếu may mắn gặp được người tử tế yêu thương thì là phúc phần còn nếu gặp phải người chồng tệ bạc thì vẫn phải cam chịu. Quan niệm này đến ngày nay gần như đã biến mất thay vào đó là sự bình đẳng nam-nữ và xem trọng vai trò của người phụ nữ trong gia đình cũng như trong xã hội hiện đại.
Như vậy, bài viết đã đưa ra một vài cách giải thích về 12 bến nước là gì để các bạn có thể hiểu thêm và và cảm thông sâu sắc cho số phận người phụ nữ Việt Nam thời xưa, phải chịu nhiều khổ cực, tủi nhục, hiu quạnh, trắc trở…
