U hốc mắt là bệnh về mắt rất nguy hiểm tổn hại đến thị lực, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể nguy hại đến tính mạng.
Hốc mắt là gì?
Hốc mắt là một hốc xương hình tháp, đỉnh hướng về phía sau, đáy mở rộng ra phía trước do xương sọ và các xương mặt cấu tạo nên. Các tổ chức mềm của hốc mắt không áp trực tiếp vào màng xương mà được bọc bởi cân. Như vậy các quá trình bệnh lý có thể tiến triển hoặc ở trong hoặc ở ngoài cân.
U hốc mắt là gì?
Hốc mắt có khá nhiều bệnh lý thường gặp như bệnh mắt do tuyến giáp gây lồi mắt, giả u viêm hốc mắt, viêm mô tế bào hốc mắt, chấn thương, viêm mạch máu hốc mắt, giãn tĩnh mạch…
U hốc mắt có thể lành tính hoặc ác tính, thường gặp ở trẻ em và người lớn. U lành tính có u dạng bì, loạn sản xơ ở trẻ nhỏ và u màng não, u dây thần kinh thị giác ở người lớn.
U ác tính có u ác tính sacom cơ vân, u xương ác tính ở trẻ nhỏ và u ác tính có di căn, u bạch huyết ở người lớn.
U hốc mắt là sự phát triển bất thường của phần đáy mắt hoặc do các bộ phận khác di căn vào, có tiến triển từ từ, trong thời gian dài
U hốc mắt nguyên phát chiếm 70%, từ tổ chức kế cận nhất khoảng 23%, di căn từ các tổ chức xa khác chiếm 4%, từ các bệnh hệ thống chiếm 3%.
Triệu chứng u hốc mắt
Dấu hiệu thường gặp và được xem như chính yếu của u hốc mắt là dấu hiệu lồi mắt.Hướng lồi của nhãn cầu có thể giúp gợi ý vị trí của khối u. Đánh giá cẩn thận hướng lồi hay lệch của nhãn cầu, có thể suy luận tương đối về vị trí từ đó dự đoán sinh bệnh học của khối u.
Ngoại trừ những trường hợp ngoại lệ, thường khối u thường có khuynh hướng chiếm chỗ và đẩy nhãn cầu ra sa u. Thí dụ, khối u tuyến lệ có khuynh hướng đẩy nhãn cầu xuống dưới và vào trong; U dây thần kinh thị thường đẩy nhãn cầu theo trục dọc ra trước. Nói chung, lồi mắt kín đáo, diễn tiến chậm thường do khối u lành tính, ngược lại lồi tiến triển nhanh cho ta dự hậu ác tính. Diễn biến lồi cấp thường có nguyên nhân viêm nhiễm.
Giảm thị lực cũng là một triệu chứng quan trọng để chẩn đoán phân biệt những khối u nguyên phát ảnh hưởng đến dây thần kinh thị giác. Một u màng não của dây thị thường gây giảm thị lực đáng kể, trong khi những khối u ngoài trục cơ vận nhãn chỉ gây ảnh hưởng thị lực khi khối choán chỗ đủ lớn gây chèn ép thần kinh thị lực
Triệu chứng đau thường gặp ở những trường hợp u di căn hoặc u ác tính tiến triển nhanh. Đau trong u hốc mắt thường khu trú, hằng định và đau nhiều vềđêm. Những u lành tính thường ít gây đau, mặc dù bệnh nhân có thể có cảm giác căng tức .
Triệu chứng nhìn đôi ghi nhận được 24 % các trường hợp . Có hai cơ chế u hốc mắt gây nên triệu chứng nhìn đôi: do u thâm nhiễm những sợi thần kinh chi phối cơ vận nhãn, thường gặp trong u ác tính hoặc di căn; và do sự giới hạn không gian của các cơ vận nhãn hoặc do lệch trục gây bởi thể tích của khối u.
Ngoài ra còn có khá nhiều biểu hiện tổn thương mắt như mắt dễ bị viêm nhiễm, đỏ, xung huyết, sụp mi, dãn đồng tử, sưng mi v.v.. đều do khối u gây ra với cơ chế thâm nhiễm, chèn ép trực tiếp hay gián tiếp (ứ trệ tuần hoàn) trong không gian giới hạn của hốc mắt.
Hình ảnh học trong chẩn đoán
Siêu âm hốc mắt, trước đây là phương tiện chẩn đoán phổ biến, chỉcòn giá trị trong đánh giá các u nhãn cầu và những u hốc mắt mang tính chất nang, chứa dịch hoặc thương tổn mạch máu. Tuy nhiên, đây vẫn là phương tiện chẩn đoán cận lâm sàng thường qui ban đầu.
CT scan là phương tiện chẩn đoán hình ảnh chọn lựa cơ bản. Tuy nhiên, CT scan hữu ích nhiều trong những khối u nguồn gốc từ xương, đánh giá cấu trúc xương hốc mắt và quanh hốc mắt để tiên lượng trong chọn lựa đường mổ.
MRI là phương tiện chẩn đoán hình ảnh học thể hiện tính ưu việt trong chẩn đoán u hốc mắt. Hình ảnh MRI hốc mắt cung cấp các chi tiết về mối liên hệ giữa khối u với các cấu trúc giải phẫu thần kinh và mạch máu tinh tế quan trọng trong hốc mắt.
Điều trị u hốc mắt
Điều trị u hốc mắt thường có các phương pháp phổ biến như phẫu thuật, hóa trị, xạ trị.
Phương pháp điều trị bằng phẫu thuật: Tùy vào tình trạng xâm lấn, có thể chỉ cần phẫu thuật cắt bỏ vùng màng chớp mắt hoặc phẫu thuật cắt bỏ trên diện tích rộng khi bệnh phát sinh và xâm lấn sâu ở kết mạc.
Điều trị hóa trị: Phương pháp này sử dụng thuốc để tiêu diệt tế bào ung thư, kìm hãm sự phát triển của các tế bào đó. Điều trị hóa chất kết hợp với phẫu thuật có thể nâng cao hiệu quả điều trị, kéo dài tuổi thọ và chất lượng sống cho bệnh nhân.
Điều trị bằng xạ trị: Phương pháp điều trị u hốc mắt này sử dụng tia xạ chiếu vào tổ chức bệnh nhằm tiêu diệt tế bào, phá hủy tổ chức ung thư, từ đó đạt được mục đích tiêu diệt tế bào ung thư.
Ngoài ra, nhiều người còn kết hợp điều trị u hốc mắt bằng cách kết hợp với Đông y giúp bệnh nhân tăng khả năng phục hồi, điều hòa khí huyết, khống chế sự phát triển của khối u và cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân.
Bệnh viện Mắt Sài Gòn
Bs Nguyễn Thu Hương
