Tuner là gì? Tại sao tuner lại cần thiết cho mọi nhạc công?

Tuner là gì

Có một công việc hết sức cơ bản mà tất cả chúng ta – những người chơi nhạc cụ bộ dây – buộc phải làm trước khi chơi đàn, đó là lên dây đàn. Tuy nhiên trên thực tế, chỉ có một số ít nhạc sỹ tự rèn luyện được cho mình khả năng “cảm âm tuyệt đối” (nghe và bắt chính xác cao độ của một note bất kỳ). Còn lại, chúng ta đều sử dụng một công cụ hỗ trợ mà chúng ta thường gọi là tuner (máy chỉnh dây).

Có rất nhiều loại tuner được bày bán trên thị trường với những ưu và nhược điểm khác nhau. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những kiến thức nhằm giúp bạn lựa chọn được một chiếc tuner hợp lý nhất để phục vụ và đảm bảo cho quá trình chơi đàn được tốt hơn.

Tuner là gì? Tại sao tuner lại cần thiết cho mọi nhạc công?

Tuner là gì?

Tuner, hoặc tunning là thuật ngữ mà bạn thường hay gặp ở trên đàn organ hoặc guitar. Tuner (trong lĩnh vực âm nhạc) thường được hiểu như là bộ chỉnh tần số âm thanh hoặc đo tần số âm thanh.

Đối với đàn guitar, tuner (thường có trên mỗi bộ EQ) là một dụng cụ để đo tần số âm thanh, máy đo có màn hình led sẽ hiện thị cho chúng ta biết máy đang cảm nhận âm thanh (đến từ dây đàn) với tần số dao động là bao nhiêu hertz, hoặc dựa vào sự quy ước ban đầu giữa nốt nhạc và tần số âm thanh, màn hình led sẽ hiện thị luôn cho chúng ta biết máy đang đo được nốt nhạc nào.

Đối với đàn organ, tuner có trong phần cài đặt của đàn, phần cài đặt này cho phép chúng ta điều chỉnh tần số của các nốt nhạc giảm hoặc tăng cao độ đồng bộ và với đơn vị khoảng cách nhỏ hơn nửa cung, về cơ bản thì cũng là điều chỉnh tần số âm thanh của những nốt nhạc.

Mối quan hệ giữa nốt nhạc và tần số:

Mỗi một nốt nhạc là một âm thanh vang lên mang theo các giá trị như cường độ, trường độ và cao độ. Cao độ của âm thanh được quyết định bởi tần số dao động của sóng âm, tần số càng cao thì âm thanh càng bổng và ngược lại.

Theo quy ước của quốc tế hiện nay, nốt La có tần số là 440 hertz, hai nốt cách nhau 1 quãng tám sẽ có tần số gấp đôi. Ví dụ nốt la có tần số 440hz thì nốt la ở quãng trên sẽ có tần số là 880hz, hay nốt la ở thấp hơn thì có tần số là 220hz. Mỗi một quãng tám, người ta chia ra thành 12 nốt theo gam chromatic, gồm Đô, đô thăng, rê, rê thăng, mi, pha, son giáng, son, lang giáng, la, si giáng, si. Hoặc cũng có thể nói là chia ra thành 12 nửa cung.

Nếu quy ước nốt la là 440hz thì các nốt tiếp theo sẽ phải mang giá trị tần tăng lên theo tỷ lệ hoặc giảm xuống theo tỷ lệ

Trong đó:

là tần số nốt nhạc mới cần tính.

là tần số nốt nhạc đã biết trước đó.

là khoảng cách tính từ nốt nhạc f đến nốt f’ tính theo đơn vị nửa cung.

có ý nghĩa như là khoảng cách n tính theo đơn vị nửa cung tỷ lệ với 1 quãng tám được chia ra 12 nửa cung

Ví dụ, nốt si giáng cách nốt là 1 nửa cung. Mà nốt la được quy ước là 440hz thì nốt si giáng có tần số là hertz, tương tự nốt si có tần số xấp xỉ là 494 hertz nốt đô có tần số là 523,3 hertz.

Những chiếc đàn organ điện tử được sản xuất và phân phối trên toàn thế giới đều phát ra các nốt nhạc được cài đặt mặc định sẵn tần số theo đúng như quy ước của quốc tế. Tức là nốt la trên đàn organ phát ra tần số đúng 440 hertz, nốt si phát ra âm thanh tần số 494 hertz (như tính toán ở trên)

Trong phần cài đặt của đàn organ, bộ tuning sẽ giúp chúng ta điều chỉnh lại tần số đã được quy ước, ví dụ bạn giảm nốt la xuống chỉ còn 420Hz chẳng hạn thì nốt si sẽ mang tần số là 450,3 hz và tương tự các nốt nhạc khác cũng vậy, mỗi nốt sẽ bị hạ xuống theo một tỷ lệ tương tự

Toàn bộ những máy tuner dành cho guitar được sản xuất hiện nay cũng vậy, được cài đặt mặc định với tần số theo quy ước quốc tế về nốt nhạc. Ví dụ khi bạn lên dây cho đàn guitar, bạn gảy nốt mi, nếu dây của bạn đang rung ở tần số gần bằng 659,3hz, chẳng hạn như mới chỉ đạt tần số 650 hz thôi (659,3hz là tần số chuẩn của nốt mi) thì máy vẫn sẽ hiện lên chữ E (kí hiệu nốt mi) cho bạn, nhưng máy tuner sẽ báo cho bạn biết cao độ âm thanh của dây đang thấp hơn hoặc cao hơn nốt mi theo quy ước chuẩn bao nhiêu, từ đó bạn sẽ điều chỉnh lại sao cho khớp với nốt mi, tức bằng 659,3 hz thì màn hình led hiện thị sẽ chuyển sang màu xanh (hoặc tín hiệu cho biết dây đàn của bạn đã lên đúng âm thanh chuẩn quốc tế).

Vì quy ước này là quy ước chuẩn quốc tế, nên hầu hết mọi thứ liên quan tới âm nhạc được điện tử hoá, số hoá cũng đều theo quy chuẩn này, kể cả các phần mềm sản xuất âm nhạc, hoà âm phối khí, piano ảo,…vv do đó, âm nhạc trên internet, hầu hết mọi trang web đều như thế,, đều có nốt la = 440hz. Giả sử như chúng ta điều chỉnh đàn organ của chúng ta sao cho nốt la thấp hơn 440hz một chút (không đủ thấp hơn nửa cung) thì cây đàn của chúng ta sẽ trở nên biệt lập với mọi nhạc cụ khác trên thế giới, chúng ta chơi một mình thì nghe vẫn ổn, nhưng đem chơi hoà tấu cùng các nhạc cụ khác sẽ thấy có gì đó không ổn, các nốt nhạc phát ra từ đàn của chúng ta sẽ chênh phô nghe rất tồi tệ, đây không phải là sai tone, lệch tone mà đây là chênh và phô. Một người nghệ sĩ guitar khi chơi một mình có thể không cần tuner nếu người đó biết cách lên dây sao cho tỷ lệ giữa các dây đàn đúng theo các nốt, nhưng khi anh ấy hoà tấu với một band nhạc thì buộc anh ấy hoặc là phải chỉnh lại dây sao cho cao độ đúng với đàn của một anh chơi organ khác, hoặc phải sử dụng tuner để chỉnh. Nếu đàn bị thấp hơn hoặc cao hẳn nửa cung, một cung, hoặc hai cung,… x cung, thì vẫn có thể xử lý bằng cách chơi dịch giọng, dịch gam. Còn nếu chỉ lệch tần số, khiến một nhạc cụ đi theo một quy ước tần số khác với các nhạc cụ còn lại thì buổi hoà nhạc sẽ trở thành một thảm hoạ không thể xử lý.

Ví dụ như đàn organ chơi bản nhạc gam đô trưởng, cây guitar có các dây bị cao hơn các nốt trên organ tới hẳn nửa cung, khi đó chỉ cần anh organ chơi lên đô thăng để anh guitar chơi đô trưởng, hoặc để anh organ chơi đô trưởng và anh guitar chơi xi giáng trưởng thì sẽ không có vấn đề gì cả.

Còn nếu cây organ đúng, cây guitar có các dây cao hơn organ chỉ một chút thôi, không cao hơn tới nửa cung, cũng không thấp hẳn cho bằng organ thì khi đó hai anh sẽ bị lệch nhau. Chẳng hạn dây la của guitar rung với tần số 450hz đi, trong khi muốn cao hơn hẳn nửa cung thì đòi hỏi dây la của guitar phải tăng lên tới 466,2hz Vậy dây la của guitar lệch nốt la của organ, nếu organ chơi lên nửa cung thì gam của organ sẽ cao hơn guitar một chút, nếu organ chơi xuống nửa cung thì organ lại thấp hơn guitar một chút, không có cách nao để hai anh bằng nhau.

Khi đó, hoặc là anh organ sẽ phải mở tuning trong phần cài đặt để tăng tần số bộ âm thanh của mình sao cho vừa với guitar, hoặc guitar đem máy tuner ra để chỉnh lại sao cho vừa với quy ước quốc tế thì hai anh mới chơi với nhau được.

Tóm lại, tuner là một bộ đo và điều chỉnh tần số âm thanh theo đúng với quy ước của quốc tế, nếu bạn là một người chơi hoà tấu nhạc cụ mộc cùng với nhiều nghệ sĩ khác thì ắt hẳn sẽ không thể thiếu tuner. Do đó khi chọn đàn guitar, hoặc là chọn cho mình một cây đàn có bộ EQ kèm theo tính năng tuner, hoặc là mua kèm một máy lên dây đàn bạn nhé!