Cán cân thanh toán quốc tế (Balance of Payments – BOP)
Định nghĩa
Cán cân thanh toán quốc tế trong tiếng Anh là Balance of Payments, viết tắt là BOP. Cán cân thanh toán quốc tế là bảng ghi chép phản ánh tổng hợp tất cả các giao dịch kinh tế giữa người cư trú và người không cư trú của quốc gia cho từng khoảng thời gian nhất định.
Cần phải làm rõ một số nội dung trong định nghĩa trên
“Giao dịch kinh tế”: là sự vận động qua lại của hàng hóa, dịch vụ, thu nhập và các tài sản tài chính khác giữa các tổ chức và cá nhân vì những mục đích lợi ích trước mắt hoặc lâu dài.
Giao dịch kinh tế bao gồm giao dịch trao đổi và chuyển giao một chiều
– Giao dịch trao đổi là các giao dịch hai chiều của hai bên, trong đó một bên cung cấp hàng hóa, dịch vụ, lao động, vốn, tài sản cho bên kia và nhận lại từ bên kia một giá trị kinh tế nào đó.
– Chuyển giao một chiều là các giao dịch giữa hai bên mà một bên cung cấp giá trị kinh tế cho bên kia nhưng hầu như không nhận lại một giá trị kinh tế nào cả.
“Người cư trú” và “người không cư trú”: Một đơn vị thể chế được gọi là người cư trú của một quốc gia nếu đơn vị đó có trụ sở đơn vị, có địa điểm sản xuất hoặc nhà cửa trong lãnh thổ kinh tế của quốc gia, tiến hành các hoạt động sản xuất và giao dịch kinh tế với thời gian từ một năm trở lên trừ những trường hợp sau:
– Cá nhân: sinh viên, bệnh nhân, quân nhân và nhân viên ngoại giao (kể cả người nhà cùng đi) đang làm việc sinh sống ở nước ngoài trong các đại sứ quán, lãnh sự quán, căn cứ quân sự được xem là “người không cư trú” của quốc gia đó bất kể thời gian họ sống ở nước ngoài là bao lâu.
– Tổ chức: các lãnh sự quán, đại sứ quán, căn cứ quân sự luôn là “người không cư trú” của nước mà tổ chức đó làm đại diện.
– Các tổ chức quốc tế (IMF, WB, ADB, UN…) được xem là “người không cư trú: đối với mọi quốc gia, ngay cả quốc gia mà tổ chức đó đóng trụ sở.
– Các công ty đa quốc gia được coi là người cư trú đồng thời tại nhiều quốc gia, có nghĩa là mỗi chi nhánh của công ty đặt tại quốc gia nào thì được coi là “ngươi cư trú” của quốc gia đó.
Chú ý
IMF (International Monetary Fund): Quĩ Tiền tệ Quốc tế
WB (World Bank): Ngân hàng Thế giới
ADB (The Asian Development Bank): Ngân hàng Phát triển châu Á
UN (The United Nations): Liên Hiệp Quốc
Đặc trưng
– Cán cân thanh toán quốc tế mang tính thời kì. Các giao dịch kinh tế được phản ánh vào BOP là cho một thời gian nhất định, thường là một tháng, một quí, một năm; hoặc từ đầu năm đến một thời điểm cụ thể nào đó trong năm.
– Đồng tiền sử dụng trong phản ánh cán cân thanh toán quốc tế: Giao dịch kinh tế được đo lường bằng một đồng tiền duy nhất, có thể dùng nội tệ hoặc ngoại tệ. Theo khuyến cáo của Quĩ tiền tệ quốc tế (IMF), các quốc gia nên sử dụng đồng USD để lập cán cân thanh toán quốc tế.
Nội dung
Cán cân thanh toán quốc tế bao gồm 5 nội dung chính, được gọi là 5 hạng mục, bao gồm:
– Cán cân vãng lai hay Tài khoản vãng lai (Current Balance, Current Account – CA)
– Cán cân vốn và tài chính (Capital and financial account – KA)
– Cán cân tổng thể (Overall Balance – OB)
– Cán cân bù đắp chính thức (Official Financing Balance – OFB)
– Lỗi và sai sót (Omission and Mistake – OM)
(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Tài chính quốc tế, NXB Tài chính)
