Gia Lâm – vùng đất địa linh nhân kiệt, nằm ở cửa ngõ phía Đông của Thủ đô Hà Nội ngàn năm văn hiến, nơi giao thoa của dòng văn hoá Thăng Long và Kinh Bắc. Nhân dân Gia Lâm giàu truyền thống yêu nước và cách mạng với nhiều đức tính tốt đẹp: cần cù, chịu khó, anh hùng, thông minh, sáng tạo. Từ khi có Đảng lãnh đạo, nhất là sau cuộc Cách mạng tháng Tám -1945 lịch sử, chính quyền dân chủ nhân dân được thành lập, nhân dân Gia Lâm cùng Thủ đô và đất nước lập thêm bao kỳ tích để xây dựng và bảo vệ quê hương góp phần làm rạng rỡ truyền thống anh hùng bất khuất của Thủ đô Hà Nội anh hùng và dân tộc Việt Nam quang vinh.
Vị trí địa lý
Huyện Gia Lâm nằm ở phía Đông của Thủ đô Hà Nội. Phía Bắc của Huyện là quận Long Biên; phía Tây Nam có địa giới là dòng sông Hồng, bên kia bờ là huyện Thanh Trì và quận Hoàng Mai; phía Đông Bắc và Đông giáp với các huyện Từ Sơn, Tiên Du, Thuận Thành của tỉnh Bắc Ninh; phía Nam giáp với huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên.
Diện tích: 114,79 km2.
Dân số: khoảng 243.957 người (năm 2011).
Lịch sử hình thành
Xa xưa, Gia Lâm thuộc vùng đất Long Biên
Thời Lý, Gia Lâm thuộc phủ Thiên Đức
Thời Trần, thuộc lộ Bắc Giang
Thời Hậu Lê, thuộc phủ Thuận An, trấn Kinh Bắc
Thời Nguyễn, huyện Gia Lâm nằm trong trấn Kinh Bắc.
Năm 1831, huyện Gia Lâm có 10 tổng (79 thôn, sở) đó là các Tổng: Cổ Biện, Kim Sơn, Đặng Xá, Gia Thuỵ, Đông Dư, Đa Tốn, Cự Linh, Nghĩa Trai, Như Kinh và Lạc Đạo.
Sau năm 1858, ba Tổng là: Nghĩa Trai, Như Kinh và Lạc Đạo chuyển về huyện Văn Lâm thuộc đạo Bãi Sậy (Hưng Yên).
Trước năm 1945, huyện Gia Lâm thuộc phủ Thuận An, rồi phủ Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh.
Ngày 28/11/1948, Chủ tịch nước ra Sắc lệnh số 263/SL đưa huyện Gia Lâm (kể cả đặc khu Ngọc Thuỵ) thuộc tỉnh Bắc Ninh sáp nhập vào Hưng Yên. Một năm sau, do yêu cầu của tình hình mới, ngày 07/11/1949, Chủ tịch nước ra Sắc lệnh số 127/SL đưa toàn bộ huyện Gia Lâm trở lại Bắc Ninh.
Sau ngày Thủ đô giải phóng, đặc khu Ngọc Thuỵ trở thành Quận 8 thuộc thành phố Hà Nội.
Theo Nghị quyết của Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, kỳ họp thứ 2 ngày 20/4/1961 và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ký ngày 31/5/1961 quy định địa dư hành chính huyện Gia Lâm và sáp nhập huyện Gia Lâm về Hà Nội bao gồm: toàn bộ Quận 8, huyện Gia Lâm, 7 xã và thị trấn Yên Viên của hai huyện Từ Sơn và Tiên Du, 2 xã Dương Quang, Dương Xá (huyện Thuận Thành) và xã Văn Đức (huyện Văn Giang); huyện Gia Lâm có 31 xã và 2 thị trấn.
Ngày 13/10/1982, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) quyết định thành lập 2 thị trấn là Sài Đồng và Đức Giang. Huyện Gia Lâm có 31 xã và 04 thị trấn
Từ ngày 01/01/2004, theo Nghị định 132/2003/NĐ-CP của Chính phủ, một phần đất và dân số huyện Gia Lâm (gồm 13 xã, thị trấn) được tách ra để thành lập quận mới Long Biên.
Ngày 02/01/2005, Chính phủ quyết định chuyển xã Trâu Quỳ thành thị trấn Trâu Quỳ.
Huyện Gia Lâm ngày nay gồm 20 xã, 2 thị trấn. Đó là các xã: Bát Tràng, Cổ Bi, Dương Hà, Dương Quang, Dương Xá, Đặng Xá, Đa Tốn, Đình Xuyên, Đông Dư, Kiêu Kỵ, Kim Lan, Kim Sơn, Lệ Chi, Ninh Hiệp, Phù Đổng, Phú Thị, Trung Màu, Yên Viên, Yên Thường, Văn Đức và 2 thị trấn: Yên Viên, Trâu Quỳ.
Trụ sở cơ quan lãnh đạo Huyện đóng tại thị trấn Trâu Quỳ.
Quá trình xây dựng và phát triển huyện Gia Lâm
Gia Lâm được xác định là vùng kinh tế trọng điểm, là địa bàn quân sự chiến lược ở phía Đông của Thủ đô Hà Nội. Trên địa bàn huyện có nhiều tuyến đường giao thông quan trọng đã và đang được đầu tư xây dựng: Quốc lộ 1A; Quốc lộ 1B; Quốc lộ 3 mới Hà Nội – Thái Nguyên; Quốc lộ 5; Đường ôtô cao tốc Hà Nội – Hải Phòng; đường Hà Nội – Hưng Yên; đường 181…; đường thuỷ sông Hồng, sông Đuống, ga Yên Viên và hệ thống đường sắt ngược lên phía Bắc, Đông Bắc và xuôi cảng biển Hải phòng. Trên địa bàn Huyện có nhiều khu đô thị, khu công nghiệp và các trung tâm thương mại được hình thành; nhiều làng nghề nổi tiếng, thu hút đông khách thập phương trong và ngoài nước như làng gốm sứ Bát Tràng, dát vàng, may da Kiêu Kỵ, chế biến thuốc bắc Ninh Giang. Đây chính là những động lực và tiềm năng to lớn để phát triển kinh tế thương mại, du lịch, dịch vụ giao thông, giao lưu hàng hoá hiện nay và và trong tương lai.
Đất và người Gia Lâm gắn liền với truyền thống lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc; kiên cường bất khuất đánh đuổi giặc ngoại xâm; cần cù, thông minh, sáng tạo trong xây dựng cuộc sống. Gia Lâm tự hào là quê hương của hai vị thánh: Phù Đổng Thiên Vương và Chử Đồng Tử, là hai trong “Tứ bất tử” trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Gia Lâm còn gắn liền với tên tuổi của Nguyên Phi Ỷ Lan, Ngọc Hân công chúa, Cao Bát Quát, Lý Thường Kiệt và biết bao anh hùng hào kiệt khác mà công tích của họ đã góp phần viết lên những trang sử vàng chói lọi của dân tộc.
Từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, truyền thống cách mạng hào hùng, tinh thần yêu nước, vì độc lập dân tộc của cha ông tiếp tục được các thế hệ con cháu trên mảnh đất Gia Lâm nối tiếp. Gia Lâm tự hào bởi từ tháng 8/1929 đã có Chi bộ Đảng Cộng sản được thành lập ở Nhà máy gạch Cầu Đuống. Sau khi Đảng bộ Thành phố được thành lập (tháng 6/1930), các chi bộ Đảng ở Gia Lâm lần lượt ra đời và không ngừng phát triển, lãnh đạo, chỉ đạo phong trào quần chúng cách mạng. Những năm 40 của thế kỷ 20, xã Trung Mầu đã trở thành một điểm “An toàn khu” của Trung ương và Xứ uỷ Bắc Kỳ. Khi thời cơ cách mạng đến, dưới sự lãnh đạo của Đảng, ngày 18/8/1945 nhân dân Gia Lâm đã đồng loạt đứng lên khởi nghĩa, đập tan chế độ cũ giành chính quyền về tay nhân dân.
Trong công cuộc kháng chiến anh dũng và lâu dài của dân tộc, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ huyện, quân và dân Gia Lâm mưu trí, dũng cảm, kiên cường chiến đấu chống kẻ thù, lập lên những chiến công vang dội, góp phần vào những chiến thắng vang dội ở Bắc Ninh và Thủ đô Hà Nội. Trong các cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc để bảo vệ độc lập, tự do của Tổ quốc, hàng vạn thanh niên Gia Lâm đã hăng hái lên đường tòng quân giết giặc bảo vệ Tổ quốc: 4.417 người con ưu tú của Gia Lâm đã anh dũng hy sinh trên các chiến trường. Hàng chục gia đình có từ 2 đến 3 con là liệt sĩ, 6 đồng chí được tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, nhiều đồng chí được tặng danh hiệu Anh hùng lao động; 134 bà mẹ đã được Đảng và Nhà nước tôn vinh danh hiệu cao quý: Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Với những thành tích to lớn, những chiến công đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến chống thực dân, đế quốc, nhân dân và lực lượng vũ trang huyện Gia Lâm và các xã Yên Thường, Yên Viên, Trâu Quỳ, Trung Mầu, Kim Sơn, Đa Tốn và một số cơ quan, đơn vị trên địa bàn được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu cao quý: “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.
Trong công cuộc đổi mới, Đảng bộ và nhân dân Gia Lâm không ngừng phấn đấu vươn lên, vượt qua mọi khó khăn, thử thách, tranh thủ điều kiện và thời cơ thuận lợi, phát huy nguồn lực, động viên mọi tầng lớp nhân dân hăng hái lao động, sản xuất kinh doanh giành nhiều thành tựu to lớn; kinh tế liên tục phát triển và có mức tăng trưởng khá, văn hoá xã hội phát triển, an ninh quốc phòng được giữ vững, bộ mặt nông thôn, đô thị có nhiều đổi mới, đời sống của nhân dân không ngừng được cải thiện và nâng cao, lòng tin của nhân dân đối với Đảng được củng cố tăng cường. Huyện Gia Lâm luôn là đơn vị dẫn đầu các huyện ngoại thành, 03 năm (1997-1999) được tặng cờ thi đua của Chính phủ, gần 49 đơn vị, ngành được tặng Huân chương Lao động.
Sau khi thực hiện nhiệm vụ điều chỉnh địa giới hành chính để thành lập Quận Long Biên (01/2004), Gia Lâm tiếp tục phát huy truyền thống cách mạng vẻ vang, tích cực khai thác mọi tiềm năng, thế mạnh, tiếp tục vững bước đi lên trên đường đổi mới. Đại hội lần thứ XX Đảng bộ huyện Gia Lâm nhiệm kỳ 2010-2015 đã xác định: “Phát huy truyền thống cách mạng và anh hùng, tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng bộ, tăng cường sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân, đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa, xây dựng huyện Gia Lâm giàu đẹp, dân chủ, văn minh”.
Quán triệt sâu sắc quan điểm chỉ đạo trên, các cấp các ngành từ Huyện đến cơ sở đã chủ động khắc phục khó khăn, tích cực khai thác tiềm năng, thế mạnh, tranh thủ sự chỉ đạo của Thành ủy – HĐND – UBND thành phố, sư ủng hộ và phối hợp của các sở, ban, ngành Thành phố, các đơn vị đóng trên địa bàn, tập trung có hiệu quả nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo an ninh – quốc phòng, tăng cường hoạt động của hệ thống chính trị từ Huyện đến cơ sở. Năm 2013, giá trị sản xuất các ngành kinh tế chủ yếu do Huyện quản lý tăng 9,22% so với năm 2012; cơ cấu giá trị sản xuất của Huyện: Công nghiệp, xây dựng 54,05%; Dịch vụ 30,95%; Nông, lâm nghiệp, thuỷ sản 15,00%. Tổng số thu ngân sách nhà nước đạt 1.136,6 tỷ đồng; loại trừ kết dư, thu chuyển nguồn, tổng thu ngân sách nhà nước đạt 1.017,5 tỷ đồng bằng 68,6% dự toán Thành phố giao, bằng 67,8% dự toán Huyện giao và bằng 93,9% so với năm trước (đã loại trừ các khoản thu thuế giãn, hoãn theo quy định); trong đó thu ngân sách nhà nước trên địa bàn đạt 453,3 tỷ đồng, bằng 49,2% dự toán Thành phố giao, bằng 48,4% dự toán Huyện giao và bằng 78% so với năm trước. Công tác đầu tư, thực hiện các dự án trọng điểm, công tác giải phóng mặt bằng được chỉ đạo quyết liệt, thúc đẩy tiến độ thực hiện; công tác xây dựng nông thôn mới, công tác quản lý trật tự đô thị, tài nguyên, môi trường được tập trung chỉ đạo và triển khai tổ chức thực hiện tích cực.
Sự nghiệp giáo dục và đào tạo, y tế, chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân, công tác Dân số – Gia đình & Trẻ em được quan tâm. Năm học 2012-2013, chất lượng giáo dục và đào tạo tiếp tục được nâng lên, ngành giáo dục và đào tạo huyện Gia Lâm đứng đầu khối Huyện, được UBND Thành phố tặng cờ thi đua; có thêm 3 trường được công nhận đạt chuẩn Quốc gia (nâng tổng số trường đạt chuẩn Quốc gia lên 42/70 trường, đạt tỷ lệ 59,2%). Đã khám bệnh cho 201,217 lượt người, trong đó trẻ em dưới 6 tuổi 37,784 lượt; kiểm tra vệ sinh ATTP 1.585 lượt cơ sở, xử phạt 11 cơ sở với tổng kinh phí 15,7 trệu đồng, cảnh cáo 85 cơ sở, phê bình, nhắc nhở 95 cơ sở và tiêu hủy sản phẩm của 12 cơ sở. Thực hiện tốt chính sách xã hội; tổ chức thăm hỏi, tặng quà cho 69.796 lượt người có công và các đối tượng xã hội với tổng kinh phí rên 17,3 tỷ đồng. Triển khai xây dựng 12 và sửa chữa 6 nhà ở cho gia đình chính sách với tổng kinh phí 1 tỷ đồng; cải tạo, nâng cấp 5 công trình ghi công liệt sỹ với kinh phí 85,5 tỷ đồng; hỗ trợ sửa chữa 31 nhà đại đoàn kết với kinh phí 925 trệu đồng. Triển khai chương trình cho vay giải quyết việc làm với tổng kinh phí trên 23,2 tỷ đồng; cho 996 hộ nghèo vay vốn phát triển kinh tế với kinh phí trên 22,6 tỷ đồng, góp phần giải quyết việc làm cho 8.055 người (đạt 100,7% kế hoạch); giảm 357 hộ nghèo (đạt 119% kế hoạch), tỷ lệ hộ nghèo còn 1,75%; đưa 82 đối tượng đi cai nghiện tại các trung tâm của Thành phố đạt 115,5% chỉ tiêu. Duy trì và thực hiện tốt công tác giải quyết các thủ tục hành chính theo cơ chế “Một cửa” và “Một cửa liên thông” từ Huyện đến cơ sở, thực hiện nghiêm chỉ đạo “Năm kỷ cương hành chính 2013” của Thành phố; kiểm tra công tác giải quyết thủ tục hành chính tại 07 xã; tiếp tục duy trì và cải tiến quy trình, thủ tục thực hiện theo TCVN ISO 9001:2008 tại Huyện và 03 xã, thị trấn; triển khai xây dựng và áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo TCVN ISO 9001:2008 tại 04 xã. Năm 2013, tại Huyện đã tiếp nhận 25.884 hồ sơ hành chính, đã giải quyết 25.117 hồ sơ (đạt 97,03%); trong đó, đúng hạn: 24.551 hồ sơ (đạt 97,75%), quá hạn 566 hồ sơ (chiếm 2,25%); tại các xã, thị trấn tiếp nhận 171.215 hồ sơ, đã giải quyết được 171.215 hồ sơ (đạt 100%), trong đó, giải quyết đúng hạn là 171.209 hồ sơ (đạt 99,99%), quá hạn 06 hồ sơ (chiếm 0,01%); không có khiếu nại về kết quả giải quyết các thủ tục hành chính tại Huyện và các xã, thị trấn. Quan tâm chỉ đạo công tác phòng chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm chống lãng phí; triển khai đồng bộ các biện pháp thực hành tiết kiệm, thẩm định thiết kế kỹ thuật, dự toán các dự án, quyết toán vốn, đấu thầu mua sắm tài sản …. giảm trừ được trên 31, 4 tỷ đồng; tiết kiệm trong sử dụng điện, sử dụng biên chế 9,2 tỷ đồng; tiết kiệm chi thường xuyên 20% dự toán giao đầu năm và 10% của 7 tháng cuối năm 2013 với tổng kinh phí trên 25,2 tỷ đồng. Chú trọng công tác tiếp dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân. Tại Huyện đã tiếp 340 lượt công dân, tiếp nhận giải quyết 150 đơn; Huyện đã chỉ đạo giải quyết, kết luận 128/150 đơn, đạt 85,3% (trong đó: 24/27 đơn khiếu nại, bằng 88,9%; 06/07 đơn tố cáo, bằng 86,7%; 98/116 đơn đề nghị, dân nguyện bằng 84,5%). Các xã, thị trấn tiếp nhận 458 đơn, thụ lý giải quyết 371/458 đơn đạt 81%. Hòa giải thành công ở cơ sở 555/648 vụ đạt 85,6%.
Kết quả công tác thi đua năm 2013: Huyện Gia Lâm được UBND Thành phố tặng cờ thi đua xuất sắc; Ủy ban Kiểm tra, Ban Tuyên giáo, Ban Tổ chức, Văn phòng Huyện ủy, Ủy ban MTTQ, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn THCSHCM, Hội Cựu Thanh niên xung phong, phòng Giáo dục & Đào tạo, phòng Lao động – Thương binh & xã hội, Hội Chữ thập đỏ, Trung tâm Dân số – Gia đình &Trẻ em, Công an Huyện… được UBND Thành phố tặng cờ thi đua xuất sắc; Ban Dân vận Huyện ủy được Ban Thường vụ Thành ủy tặng bằng khen; Liên đoàn lao động huyện được Tổng Lên đoàn lao động tặng cờ thi đua; Ban chỉ huy Quân sự huyện được Bộ Tư lệnh Thủ đô tặng cờ đơn vị dẫn đầu phong trào thi đua quyết thắng…..
Những kết quả đạt được trong năm 2013 có ý nghĩa rất quan trọng, tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm giai đoạn 2011-2015.
