Gió tồn tại khắp mọi nơi xung quanh cuộc sống của con người và sinh vật trên Trái Đất. Tuy nhiên, các bạn có thực sự hiểu rõ gió hay không? Hãy cùng muahangdambao.com khám phá gió là gì và các thông tin thú vị liên quan trong bài viết sau đây nhé!
Gió là gì?
Gió tiếng Anh là Wind, là các luồng không khí chuyển động trên quy mô lớn trong không gian.
Đối với Trái Đất, gió là các luồng không khí lớn chuyển động trong không gian. Còn đối với không gian, gió Mặt Trời là các chất khí hoặc các hạt tích điện từ Mặt Trời vào không gian chuyển động. Gió hành tinh được hình thành khi xảy ra sự thoát khí của các nguyên tố hóa học nhẹ từ khí quyển của một hành tinh vào không gian.
Nguyên nhân sinh ra gió là gì?
“Sóng bắt đầu từ gió, gió bắt đầu từ đâu?” thì câu trả lời chính là do sự khác biệt trong áp suất khí quyển. Hiện tượng này dẫn đến việc không khí có xu hướng di chuyển từ nơi có áp suất cao đến nơi có áp suất thấp, điều này lý giải vì sao các cơn gió có tốc độ khác nhau.
Ngoài ra, không thể bỏ qua hiệu ứng Coriolis (trừ đường xích đạo) làm không khí bị chệch hướng và sinh ra gió.
Về quy mô của gió thì việc tạo nên quy mô gió lớn (hoàn lưu khí quyển) phụ thuộc chủ yếu vào sự khác biệt về nhiệt độ giữa xích đạo và các cực hay sự quay của các hành tinh. Do ma sát của bề mặt Trái Đất nên gió có xu hướng đạt đến sự cân bằng và tốc độ cũng chậm hơn.
Các loại gió chính trên Trái Đất
Chúng ta phân loại các loại gió khác nhau chủ yếu dựa trên hướng gió thổi như sau.
Gió mậu dịch (gió Tín phong)
Đây là loại gió thường thổi trong các miền cận xích đạo với phạm vi hoạt động là ở 300 về phía xích đạo.
Nguyên nhân hình thành là do sự chênh lệch về lượng khí áp từ vùng khí áp cao xuống vùng khí áp thấp (từ chí tuyến xuống xích đạo).
- Hướng gió:
– Bán cầu Bắc: gió mậu dịch chủ yếu thổi theo hướng Đông Bắc – Tây Nam.
– Bán cầu Nam: gió mậu dịch thổi theo hướng Đông Nam – Tây Bắc.
- Thời gian hoạt động: quanh năm, nhưng chủ yếu là vào mùa hè.
- Tính chất: khô và ít mưa.
Gió Tây ôn đới
Đây là loại gió thường thổi từ các khu áp cao cận nhiệt đới về các khu áp thấp ôn đới với phạm vi hoạt động là ở vĩ độ trung bình giữa 35 và 360.
- Hướng gió chính là từ Tây sang Đông, trong đó, bán cầu Bắc là Tây Nam và bán cầu Nam là Tây Bắc.
- Thời gian hoạt động: quanh năm, nhưng mạnh nhất là vào mùa đông khi áp suất ở các cực thấp hơn. Còn mùa hè, loại gió này hoạt động yếu hơn do áp suất ở các cực cao hơn.
- Tính chất: do xuất phát từ khu áp cao cận nhiệt đới nên loại gió này thường mang theo độ ẩm rất cao và lượng mưa lớn.
Gió Đông cực
Đây là loại gió thường thổi từ vùng áp suất cao ở Bắc cực và Nam cực về phía áp suất thấp trong vùng gió Tây với phạm vi hoạt động từ 900 Bắc và Nam về vĩ tuyến 600 Bắc và Nam.
- Hướng gió chính là từ Đông sang Tây, hướng Đông Bắc và Đông Nam.
- Thời gian hoạt động: quanh năm nhưng hoạt động yếu và không đều.
- Tính chất: lạnh và khô.
Gió địa phương
Gió địa phương là các loại gió thổi từ các vùng khác nhau khi đến Việt Nam chịu ảnh hưởng địa hình mà có đặc điểm khác. Gió địa phương bao gồm gió biển, gió đất và gió phơn. Trong đó:
Gió biển, gió đất là loại gió được hình thành ở ven biển với hướng gió thay đổi theo ngày và đêm. Ban ngày hướng gió thổi từ biển vào đất liền, còn ban đêm thì gió lại thổi từ đất liền ra biển, cho nên tính chất của hai loại gió này cũng khác nhau.
- Gió biển: thường mang theo độ ẩm cao và tạo cảm giác mát mẻ, dễ chịu.
- Gió đất: thường có tính chất khô hanh.
Gió phơn là loại gió bị biến tính khi vượt qua các dãy núi hay vùng cao. Loại gió này thường mang theo độ ẩm cao nhưng khi đi qua các dãy núi thì bị chặn lại và biến thành khô, nóng.
Tại Việt Nam, gió phơn Tây Nam (hay còn gọi là gió Lào, gió Tây) thường hoạt động mạnh ở vùng đồng bằng ven biển Trung Bộ vào đầu hạ.
Nguồn gốc của loại gió này là từ Bắc Ấn Độ Dương, sau khi vượt qua dãy Trường Sơn thì bị biến đổi tính chất, tạo nên sự khác biệt về thời tiết giữa hai bên dãy núi. Trong đó, sườn Tây (sườn đón gió) có tính chất ẩm, còn sườn Đông (sườn khuất gió) thì nóng và khô.
Ngoài ra, ở nước ta cũng tồn tại hai loại gió đặc trưng của mùa đông và mùa hè là gió mùa Tây Nam và gió mùa Đông Bắc (gió bấc). Trong đó:
- Mùa gió Đông Bắc diễn ra từ tháng 11 đến tháng 4, tạo nên mùa đông lạnh, mưa phùn ở miền Bắc và mùa khô nóng ở miền Nam.
- Mùa gió Tây Nam diễn ra từ tháng 5 đến tháng 10, tạo nên mùa hè nóng ẩm kèm mưa to, giông bão trên cả nước, với dạng thời tiết đặc biệt là gió Tây kèm mưa ngâu và bão.
Vai trò và ứng dụng của gió trong thực tế
- Gió có vai trò quan trọng trong đời sống, góp phần tạo nên bản chất thời tiết của một vùng, khu vực và quốc gia.
- Gió cũng tác động trực tiếp đến các hoạt động sản xuất nông – lâm – ngư nghiệp
- Ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau từ nguồn năng lượng gió. Năng lượng gió là nguồn năng lượng tự nhiên sạch để thay thế cho các nguồn năng lượng độc hại khác, giúp bảo vệ môi trường và tiết kiệm chi phí đầu tư.
- Trong khoa học, việc nghiên cứu tốc độ, hướng di chuyển của gió giúp dự báo thời tiết chính xác hơn.
- Trong giao thông vận tải đường thủy, ứng dụng trong việc thiết kế tàu thuyền.
- Trong thể thao, gió được nghiên cứu và ứng dụng trong các môn thể thao liên quan đến hướng gió như cầu lông, bóng bàn, lướt ván, lướt sóng…
Tác hại của gió là gì?
Bên cạnh các lợi ích to lớn, gió cũng tiềm ẩn các nguy cơ khôn lường từ chính nguồn sức mạnh khủng khiếp này.
Nếu tốc độ gió mạnh, quy mô lớn có thể gây ra thiệt hại về vật chất và gây nguy hiểm cho con người.
Gió từ cấp 7 trở lên có thể gây cản trở trong việc di chuyển bên ngoài. Còn gió từ cấp 9 trở lên có thể gây ra tình trạng bão tố, lốc xoáy làm tốc mái nhà cửa, thậm chí là các công trình xây dựng.
Do đó, công tác dự báo thời tiết, đặc biệt là trên biển, về tốc độ và hướng di chuyển của gió cần được chú trọng đặc biệt. Điều này giúp các tàu thuyền đang hoạt động trên biển có thể nhanh chóng tìm nơi neo đậu kịp thời để tránh nguy hiểm về giông, lốc và gió giật mạnh.
Trên đây là tổng hợp kiến thức liên quan đến gió. Gió là một sự tồn tại gần gũi nhưng chứa đựng rất nhiều bí ẩn và sức mạnh không ngờ. Hy vọng qua bài viết này các bạn đã hiểu hơn về hiện tượng tự nhiên thú vị này nhé!
