Nhạc Jazz là gì?
Vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, nhạc Jazz bắt đầu ra đời ở New Orleans, Louisiana, Mỹ. Ở giai đoạn ban đầu, Jazz là sự kết hợp của các yếu tố sau:
- Tiết tấu âm nhạc châu Phi, có nguồn gốc là Blues và Ragtime.
- Nô lệ gốc Phi hát những bài ca khi họ lao động trên nước Mỹ.
- Là âm nhạc đặc trưng của New Orleans trong những cuộc hành quân, diễu binh, tang lễ.
- Một số yếu tố âm nhạc chây Âu khác.
Nhạc Jazz có lịch sử lâu đời, kéo dài hơn 100 năm và có nguồn gốc từ những ca khúc được nô lệ gốc Phi hát trong khi lao động nên khó có định nghĩa hoàn chỉnh nhạc Jazz là gì.
Ngày nay, Jazz có thể được hiểu là thể loại âm nhạc dựa trên sự ứng biến tài tính, sự cấp bách nhưng lại được phối hợp nhịp nhàng trong từng giai điệu. Sự ứng biến là cách mà nghệ sĩ Jazz thể hiện chính mình và sáng tạo âm nhạc ngẫu hứng theo mang đậm nét riêng.
Đặc trưng của Jazz là gì?
Ngẫu hứng và nghệ sĩ
Tác giả dòng nhạc Jazz có thể ngẫu hứng sáng tạo ra chủ đề. Trong khi đó, nghệ sĩ chơi có thể ngẫu hứng ra bài hát trên nền chủ đề sẵn có theo phong cách riêng để hoàn thiện bài hát, mang đậm màu sắc của mình.
Việc sáng tác bài hát hầu hết được gắn liền với người nghệ sĩ biểu diễn. Chính vì vậy, đặc trưng của Jazz là sự ứng tấu ngẫu nhiên của những nghệ sĩ nhạc.
Nhạc Jazz giống nhạc cổ điển ở chỗ lúc bắt đầu biểu diễn sẽ thể hiện theo đúng chủ đề. Khác nhau ở điểm, nhạc cổ điển phải tuy theo đúng quy tắc được xác lập bởi nhạc sĩ. Tuy nhiên, Jazz lại là sự ngẫu hứng của nghệ sĩ nên có khi cùng một bài nhạc nhưng màn trình diễn lại khác nhau.
Giai điệu Jazz mang tính đặc trưng riêng
Được xây dựng chính trên thang âm có các “blue notes”. Tức nốt ở quãng ba và nốt ở quãng bảy của thang âm sẽ bị giảm về độ cao.
Kỹ thuật sử dụng nhạc cụ được bắt đầu trực tiếp từ phong cách hát của người da đen. Những nhạc công sẽ sáng tạp ra loại kỹ thuật làm những nhạc cụ vang lên như giọng người. Cụ thể là đưa những nốt hoa mỹ, nốt hóa, nốt Blues, vibrato và glissando.
Khi thưởng thức Jazz, chúng ta sẽ luôn cảm thấy được sự mới mẻ, khác lạ về giai điệu, hòa thanh, tiết tấu cũng như cách thể hiện. Ở Jazz, giai điệu đa màu sắc, thể hiện sự tự do trong âm nhạc. Mỗi bài hát của mỗi nguwoif nghệ sĩ sẽ có màu sắc, dấu ấn riêng, không ai giống ai.
Tiết tấu nhạc Jazz
Nhạc Jazz có tiết tấu khác biệt hoàn toàn so với nhạc cổ điển. Tiết tấu cổ điển là dạng không đòi hỏi quá phức tạp, nghe thuận tai và phần kĩ thuật chạy ngón được chú trọng. Còn riêng tiết tấu nhạc Jazz những tiết tấu nghịch phách, đảo phách, giật lại vô cùng chú trọng. Đây chính là điểm khác biệt giúp Jazz không bị nhầm lẫn với bất cứ dòng nhạc nào.
Tiết tấu đặc thù của nhạc Jazz: Tiết nhịp 2 phách trong hành khúc nhà binh sẽ được thay thế bằng nhịp 4 phách, nhấn mạnh ở phách 2, 4 trong ô nhịp.
Hòa thanh trong Jazz
Hòa thành trong Jazz sẽ tạo cấu trúc, giai điệu rõ ràng và bản nhạc có màu sắc riêng. Vòng hòa thanh của Jazz phức tạp hơn rất nhiều so với quy luật cổ điển.
Hợp âm được sử dụng đặc trưng nhất của Jazz là tăng, giảm, hợp âm 7 và hợp âm thêm những âm ngoài hợp âm, ví dụ như âm 9, 11 và 13.
Hòa thanh của nhạc Jazz sẽ được chuyển liên tiếp từ ô nhịp này sang ô nhịp khác cùng với những hòa thanh khác nhau. Chính vì thế, mỗi ô nhịp được coi là một hòa thành.
Loại hòa thanh kết đặc trưng của âm nhạc Jazz đó chính là bậc II, V và I. Trong khi đó hòa thanh kết truyền thống lại là IV, V và I. Đây chính là sự khác biệt vô cùng lớn của hòa thanh Jazz so với truyền thống.
Jazz là dòng nhạc đa màu sắc nên nghệ sĩ chơi Jazz sẽ tăng, giảm hợp âm, ngẫu hứng sử dụng những vòng hòa thanh. Nhờ vậy mà sẽ đem đến cho khán giả cảm giác hay, mới lạ. Điều quan trọng nhất là vòng hòa thanh không được lạc đi quá xa so với chủ đề của bản nhạc.
Nhạc cụ để chơi Jazz
Các loại nhạc cụ chơi Jazz là của châu Âu và phong cách diễn tấu mang phong cách của Mỹ. Chúng bao gồm:
- Bộ trống, những nhạc cụ gõ.
- Saxophone, kèn trumpet, trombone, clarinette, cornet.
- Các nhạc cụ khác: Guitar, piano, contrebass, banjo.
Phong cách thể hiện dòng nhạc Jazz giống với Blues đều bắt nguồn từ các bản hợp xướng, bài ca tôn giáo của đạo Tin Lành.
Sự phát triển của Jazz trên thế giới và ở Việt Nam
Jazz với nền âm nhạc thế giới
Dòng nhạc Jazz được coi là thể loại nhạc đa sắc tộc. Thể loại nhạc giúp xóa bỏ phần nào ranh giới sự phân biệt chủng tộc và góp phần làm thay đổi tích cực cho xã hội.
Cho đến hiện nay, người da trắng yêu thích và chơi Jazz rất nhiều. Nghẹ sĩ da trắng chơi nhạc Jazz lớn nhất ở Mỹ là John McLaughlin. Ông vừa kết hợp với Miles Davis vừa chơi cùng bới những nhóm nhạc Ấn Độ và tham gia biển diễn ở Nhật.
Jazz trong nền âm nhạc Việt
Nhạc Jazz bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam vào những năm 50 – 60 của thế kỷ trước, thời kì Pháp thuộc. Đầu tiên, Jazz được chơi bởi những nhạc công ở miền Bắc. Nhưng phong trào nhạc Jazz vẫn còn chưa phát triển, chỉ đến khi du nhập vào miền Nam nước ta cùng với quân đội Mỹ, Jazz mới được biết đến nhiều hơn.
Khoảng từ năm 1989, nhiều band nhạc Jazz từ Pháp sang giao lưu văn hóa Việt Nam. Họ biểu diễn và tổ chức hội thảo, các buổi dạy về nhạc Jazz. Khi trở về nước, họ gửi các tài liệu về dòng nhạc này cho Nhạc viện Hà Nội (Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam).
Đến đầu năm 1990, Nhạc viện Hà Nội đã quyết định đưa đào tạo nhạc Jazz vào thử nghiệm.
Cho đến những năm 1996 – 2000, trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Quân đội (Đại học văn hóa nghệ thuật quân đội) đã góp phần không nhỏ vào việc thúc đẩy sự phát triển của nhạc Jazz. Đưa dòng nhạc này tiếp cận với lớp nghệ sỹ trẻ, được đào tạo bài bản dưới sự dẫn dắt của những nghệ sỹ đầu tiên được tiếp xúc với nhạc Jazz.
Một số nghệ sĩ đi đầu về phát triển Jazz ở nước ta gồm:
- Nghệ sỹ saxophone Quyền Văn Minh
- Nghệ sỹ saxophone Trần Mạnh Tuấn
Trên đây là một số giải đáp về nhạc Jazz là gì. Đây là loại nhạc nhiều màu sắc, cảm xúc và đa sắc tộc. Bạn hãy đến với Jazz và cảm nhận sự sáng tạo của người nghệ sĩ, hòa mình vào những giai điệu lan tỏa nhé!
>> Có thể bạn quan tâm: Nhạc acoustic là gì?
