Khuôn mẫu giới được hiểu là sự khái quát hóa giản đơn về đặc điểm, tính cách, vai trò, của các cá nhân hoặc nhóm người dựa trên giới tính của họ. Có thể lấy ví dụ như khi đề cập đến nam giới, mọi người thường cho rằng nam giới phải mạnh mẽ, là trụ cột gia đình, còn phụ nữ phải dịu dàng, thuỳ mị, nết na. Khuôn mẫu cũng có thể về vai trò trách nhiệm “đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm”, “đàn ông là trụ cột”; Phụ nữ có thiên chức làm mẹ, làm vợ, “giỏi việc nước đảm việc nhà”…
Đây là những khái niệm, yêu cầu, khuôn mẫu mà có lẽ bất cứ ai trong chúng ta cũng được nghe, được dạy, thậm chí đã ăn sâu vào ý thức của rất nhiều thế hệ. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại ngày nay, một số tiêu chuẩn, khuôn mẫu giới này không còn phù hợp, đôi khi còn là những áp lực với nhiều người.
Các diễn giả tham gia tọa đàm trực tuyến “Khuôn mẫu giới – Chuẩn mực hay áp lực?”
Những ngày gần đây, dư luận xã hội xuất hiện nhiều thảo luận sôi nổi, ý kiến trái chiều về giới và đặc biệt là các vấn đề về nữ quyền, định kiến giới, phụ nữ. Vì vậy, buổi tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Khuôn mẫu giới – Chuẩn mực hay áp lực?” nhằm trao đổi sâu về ảnh hưởng, tác động của khuôn mẫu giới tới nhận thức, hành vi đổ lỗi cho phụ nữ và em gái khi bị quấy rối, xâm hại, từ đó đưa ra các giải pháp triệt để cho vấn đề này.
Tọa đàm trực tuyến có sự tham gia của các diễn giả: Bà Khuất Thu Hồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển xã hội (ISDS), Chủ tịch Mạng lưới GBVnet; Bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng MSD, thành viên Ban điều hành GBVNet; MC Sơn Lâm; Bạn Nguyễn Tùng Dương và Ngô Linh Chi, thành viên CLB Thủ lĩnh của sự thay đổi.
Tiến sĩ Khuất Thu Hồng, Viện trưởng ISDS
Khi được hỏi về tác động của khuôn mẫu giới lên phụ nữ, bà Khuất Thu Hồng nhấn mạnh: “Có rất nhiều khuôn mẫu đặt ra khiến con người, đặc biệt là phụ nữ phải đối mặt với những áp lực to lớn. Điều này thời kì nào cũng có. Thậm chí, những khuôn mẫu như “việc nhà là của phụ nữ”, “phụ nữ thì không cần học quá cao”… đang là rào cản lớn, tước đi cơ hội của phụ nữ trong khi xét về năng lực, phụ nữ không thua kém đàn ông.
Trong dòng chảy vận động của xã hội, một số khuôn mẫu, tiêu chuẩn không còn phù hợp nữa hoặc những khái niệm cũ cần được giải thích theo cách khác. Ví dụ, khái niệm phụ nữ “đảm đang” trong thời đại cũ gắn chặt với định kiến phải làm việc nhà, quanh quẩn trong bếp… thì trong thời đại mới cần được lý giải dành cho những người phụ nữ năng động, tự tin.
Nếu coi khuôn mẫu là một chiếc hộp thì chúng ta hãy mạnh dạn bước ra khỏi chiếc hộp của bản thân và hướng tới cuộc sống tốt đẹp hơn”.
MC Sơn Lâm
Trước vấn đề rất nhiều quảng cáo, sản phẩm truyền thông mang tính định kiến giới (ví dụ như quảng cáo thực phẩm, việc nhà thì luôn là hình ảnh phụ nữ vào bếp), MC Sơn Lâm chia sẻ: “Định kiến về giới vẫn còn hiện hữu rất rõ bởi nó đã đi sâu vào tiềm thức mỗi người, kể cả giới truyền thông. Để thay đổi định kiến của truyền thông trong quảng cáo, đòi hỏi phải có sự thay đổi từ nhận thức từng cá nhân, của nhãn hàng và đối tượng khách hàng.
Bên cạnh đó, việc có những chính sách ưu đãi, ưu tiên từ các đài, kênh phát sóng quảng cáo cho các video, quảng cáo, ấn phẩm có yếu tố thúc đẩy bình đẳng giới cũng là một giải pháp. Tôi tin sẽ có hiệu quả nếu chúng ta kiên nhẫn và thực hiện thường xuyên, liên tục”.
Ở cương vị người chồng, người cha, MC Sơn Lâm cũng khẳng định: “Chúng ta nên từ bỏ suy nghĩ việc nhà là của vợ và đàn ông làm việc nhà là đang giúp vợ. Như vậy không đúng. Việc nhà là việc chung và cần sự san sẻ, hỗ trợ nhau chứ không phải là giúp đỡ”.
Bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng MSD gửi gắm thông điệp: “Khuôn mẫu giới là chuẩn mực hay áp lực, ranh giới đó rất mong manh. Tôi ủng hộ những chuẩn mực tích cực trong xã hội để mỗi người đều có đích đến, những động lực tốt đẹp để hướng tới. Những chuẩn mực ấy không phải là cái hộp giới hạn khả năng, sự đa dạng, tự do lựa chọn và quyết định dù là của giới nào”.
Thạc sĩ Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng MSD
Theo báo cáo đánh giá tạm thời dự án Thành phố an toàn với em gái năm 2020 của Tổ chức Plan International Việt Nam, 70% em gái và 67% em trai nghĩ rằng trang phục của con gái khiêu khích nam giới. Một số ít người tham gia thảo luận nhóm cảm thấy các em gái phải chịu trách nhiệm khi bị quấy rối bằng lời nói hoặc thân thể ở nơi công cộng.
Trước những con số này, bạn Nguyễn Tùng Dương chia sẻ: “Việc đổ lỗi cho các bạn gái là một hành động rất sai. Đẹp khoe, xấu chê – không có gì sai khi các bạn nữ chăm chút cho vẻ bề ngoài của mình. Khi bị đổ lỗi, những nạn nhân bị xâm hại sẽ cảm thấy sợ hãi, không dám nói ra và đây sẽ là bàn đạp để những kẻ xâm hại tiếp tục lộng hành. Vì vậy, tư duy đổ lỗi cho phụ nữ, các bạn gái khi bị quấy rối, xâm hại cần phải bị bài trừ”.
Bạn Ngô Linh Chi
Là một thành viên tích cực của CLB Thủ lĩnh của sự thay đổi, bạn Ngô Linh Chi chia sẻ: “Bản thân em cảm thấy rất ngưỡng mộ các nhà lãnh đạo nữ. Khi tham gia câu lạc bộ, được đóng góp cho các hoạt động thúc đẩy bình đẳng giới, em rất vui và tự hào. Vấn đề xoá bỏ định kiến khuôn mẫu giới có lẽ vẫn sẽ là một chặng đường dài. Em tin rằng, chính chúng em sẽ có thể chung tay vào quá trình này nếu được trao quyền. Các bà, mẹ, các chị và bạn nữ hãy luôn biết yêu thương, tự bảo vệ bản thân. Mỗi người đều có thể là những thủ lĩnh của sự thay đổi”.
Tọa đàm đã nhận được rất nhiều tương tác, câu hỏi và cả lời nhắn tích cực từ phía người xem, với những câu hỏi và bình luận liên quan đến vấn đề hóc búa gây tranh cãi, như: Phụ nữ đi theo những lựa chọn của mình có thách thức nào? Nam giới cũng có thách thức khi các khuôn mẫu gắn liên với việc phải mạnh mẽ, nam tính, làm ra nhiều tiền? Nam giới làm việc nhà thế nào để không bị coi là ẻo lả? Ranh giới giữa sự khen tặng và quấy rối phụ nữ, quan điểm “làm hoa cho người ta hái, là gái cho người ta trêu” cần phải thay đổi…
Đặc biệt, các diễn giả cũng tranh luận sôi nổi những câu hỏi của khán giả về quyết định thí điểm bộ môn nữ công gia chánh tại trường Trung học phổ thông Hai Bà Trưng (Huế) gần đây. Quyết định này đã khiến dư luận xôn xao liệu có kéo lùi các nỗ lực về bình đẳng giới, làm mạnh mẽ thêm định kiến giới khi phụ nữ gắn với làm việc nhà, nấu ăn…
Với góc nhìn đa chiều nhiều thế hệ nhưng các diễn giả cũng nhất trí rằng việc trong gia đình là việc chung và các kỹ năng làm việc gia đình đều rất cần thiết cho bất kỳ giới nào. Do đó, môn học kỹ năng là cần thiết cho tất cả các giới.
Môn học kỹ năng xã hội, kỹ năng gia đình nên được khuyến khích trong nhà trường nhưng trước hết cần được đổi tên cho phù hợp (ví dụ: Quản trị gia đình) và nhất là cần tham khảo ý kiến, với sự tham gia của học sinh. Bộ môn được lựa chọn phải dành cho cho tất cả học sinh.
