Cấu trúc của một hạch bạch huyết bao gồm vỏ xơ và mô bạch huyết bên trong vỏ xơ. Mô bạch huyết bên trong vỏ xơ cấu tạo bởi vùng vỏ, vùng cận vỏ và vùng tủy. Vùng vỏ có các nang bạch huyết dưới vỏ, nơi tiếp nhận các mạch bạch huyết đến. Vùng cận vỏ có những tiểu tĩnh mạch hậu mao mạch, sản sinh các lympho B và T vào máu tuần hoàn. Vùng tủy có các dây tủy là nơi biệt hóa các lympho B thành tương bào. Nằm giữa các nang bạch huyết và các dây tủy là các xoang bạch huyết, tập trung dần hình thành nên mạch bạch huyết đi. Vùng rốn hạch có cấu trúc động mạch và tĩnh mạch đi vào hạch. Bạch huyết đến đổ vào các xoang dưới vỏ, tới xoang quanh nang, xoang tủy và tập trung thành mạch bạch huyết đi ở rốn hạch.
Hệ thống hạch bạch huyết vùng đầu mặt cổ rất phong phú, được sắp xếp theo từng nhóm. Có nhiều hệ thống phân nhóm hạch bạch huyết, trong đó phân chia theo Robbins hiện nay được áp dụng rộng rãi hơn cả, thống nhất giữa bác sỹ lâm sàng và bác sỹ Chẩn đoán hình ảnh. Theo đó, hạch cổ được phân chia theo vùng dựa trên các cấu trúc nhìn thấy được bao gồm xương, cơ, các mạch máu và thần kinh trong quá trình phẫu tích vùng cổ.
Phân biệt hạch bạch huyết lành tính và ác tính trên siêu âm dựa vào các yếu tố cơ bản: kích thước, hình dạng, cấu trúc xoang hạch, hoại tử, vôi hóa. Hạch lành tính kích thước thường ≤ 10mm, hình elip với tỷ lệ chiều dài/chiều rộng >2, cấu trúc xoang hạch rõ và vỏ hạch cân đối, xoang hạch là cấu trúc tăng âm nằm ở vùng rốn hạch đi vào trung tâm, trên siêu âm Doppler thấy các cấu trúc mạch máu đi vào xoang từ rốn hạch.
Các hạch ác tính biểu hiện trên hình ảnh siêu âm với đặc điểm hình tròn, tỷ lệ chiều dài/chiều rộng thường nhỏ hơn 2, mất cấu trúc xoang hạch bình thường, thâm nhiễm các u nhỏ trong hạch, có thể hoại tử nang, hoại tử đông, vi vôi hóa. Đối với ung thư tuyến giáp, hạch di căn thường gặp ở nhóm III và nhóm IV sau đến là nhóm VI, các nhóm khác ít gặp. Hạch di căn trong ung thư tuyến giáp thường phá vỡ cấu trúc xoang, thành phần bên trong có thể hoại tử đông, hoại tử nang và vi vôi hóa.
Hiện nay, cùng với sự phát triển của các dòng máy siêu âm cho chất lượng hình ảnh ngày càng cao, việc siêu âm đánh giá hạch cổ trước và sau phẫu thuật tuyến giáp càng trở nên hiệu quả và giá trị hơn, giúp ích rất nhiều cho các bác sỹ lâm sàng định hướng chiến lược điều trị tối ưu cho bệnh nhân.
ThS. BS. Hoàng Quốc Lợi
Khoa Siêu âm chẩn đoán – Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh
