TS Nguyễn Văn Thắng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng – Khí hậu, Viện Khí tượng Thủy văn, cho rằng, mặc dù ít xảy ra nhưng hai trận mưa đá là bình thường và không phải dấu báo hiệu cho những bất thường thời tiết lớn nào trong năm ở Hà Nội cũng như cả nước nói chung.
TS Hoàng Đức Cường, Trưởng phòng Nghiên cứu Khí hậu trực thuộc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng- Khí hậu, lại đưa ra giải thích hơi khác. Về quan đểm cá nhân, ông Cường cho rằng hiện tượng trên đúng là có phần bất thường. Sự bất thường là do sự bất ổn định của khí hậu toàn cầu, do hiện tượng ấm nóng toàn cầu đang có xu hướng gia tăng thời gian gần đây.
Khí quyển phân thành nhiều lớp khác nhau và nhiệt độ giảm dần khi càng lên cao trong phạm vi tầng đối lưu (cho đến 15km). Sự thay đổi bất thường nền nhiệt độ ở các độ cao và vị trí khác nhau dẫn đến sự hình thành dông lốc. Các dòng thăng và giáng do lốc gây ra mạnh đến mức làm đám mây băng vốn tương đối bền vững trong tầng đối lưu trở nên bất ổn định. Các cục băng vỡ rơi xuống mặt đất tạo nên hiện tượng mưa đá như đã xảy ra. Mưa đá là hiện tượng tan vỡ nhanh của đám mây băng ở độ cao 4-5km.
“Mặc dù rất bình thường về cơ chế, bản thân chúng tôi cũng ngạc nhiên về hiện tượng đặc biệt này vốn chỉ có thể xảy ra trong vòng mươi mười lăm năm một lần”, TS Cường nói với phóng viên Tiền Phong tại cuộc trao đổi trực tiếp chiều thứ Năm, 5/5/2005, “Nhiệt độ tăng và thay đổi đột ngột ở mặt đất dẫn đến hình thành những dòng thăng giáng phá vỡ các đám mây băng”. Vẫn ý kiến cá nhân của TS Cường, thời gian tới có khả năng xảy ra những bất thường như vừa rồi.
Chia sẻ với TS Cường, KS Đào Thị Thúy, Trưởng phòng Dự báo Khí hậu cũng thuộc Trung tâm, khẳng định 10 năm qua (1995 – 2004) là giai đoạn nóng nhất trong vòng 100 năm đổ lại đây.
Xu hướng tăng nhiệt độ sẽ còn gây những bất thường khác về thời tiết và khí hậu như tổng nhiệt độ trung bình sẽ tăng, biên độ nhiệt độ (tức dao động giữa nhiệt độ rất lạnh với nhiệt độ rất nóng), biên độ mưa (dao động giữa mưa rất to với hạn hán rất nặng) sẽ dao động cao hơn mức trung bình nhiều năm. Tình hình đó có thể dẫn đến dị thường thời tiết như vừa rồi mà quy mô và mức độ không ai lường được.
TS Cường lưu ý hiện tượng mưa đá không phân bố theo vĩ độ hay kinh độ mà tuỳ thuộc địa hình và thường xảy ra vào lúc giao mùa.
Tuy nhiên, vì sao đợt này mưa đá không xảy ra ở vùng núi cao hay vùng chuyển tiếp giữa đồng bằng và trung du, không xảy ra ở vùng có địa hình phức tạp cũng như vùng ven biển như vẫn thường thấy, thay vào đó, lại xảy ra giữa lòng Hà Nội cũng như một số vùng lân cận thuộc tỉnh Hà Tây? Các nhà khoa học trên không nêu ra câu trả lời cụ thể nào hơn.
Một nhà khoa học đề nghị giấu tên cho biết, ngoài những nguyên nhân trên, có thể có nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự thay đổi nhiệt độ đột ngột ở mặt đất và hình thành những cơn lốc cực mạnh phá vỡ đám mây băng. Đó là tình trạng giảm mạnh thảm cây xanh ở trong và quanh Hà Nội, tình trạng quy hoạch nhà cửa chưa hợp lý về mật độ, hướng gió, tình trạng sử dụng quá mức các vật liệu phản xạ và hấp thụ nhiệt như tấm lợp tôn, mái bằng bê tông, kiến trúc tường kính, v.v…, vốn không phù hợp với xứ nhiệt đới, góp phần làm thay đổi môi trường vi khí hậu, làm gia tăng sự chênh lệch nhiệt độ giữa các vùng khác nhau ở Hà Nội cũng như các khu vực phụ cận.
Trả lời câu hỏi về hiện tượng sấm sét năm nay xuất hiện sớm, ngay từ tháng 1/2005 lúc thời tiết đang là mùa Đông ở miền Bắc, các nhà khoa học cho rằng đó không phải là bất thường.
“Chúng tôi cũng không khảo sát các “tham số” sấm sét”, TS Thắng nói, “Thay vào đó, chúng tôi chỉ quan sát các hiện tượng dông, lốc mà kèm theo dông thường có sấm sét. Có sấm sét sớm đơn giản là do có dông sớm. Thông thường mùa mưa mới là mùa có nhiều cơn dông”.
Tuy nhiên, TS Thắng thừa nhận 150 trạm quan trắc khí tượng toàn quốc không thể quan trắc tất cả các cơn dông hình thành trên lãnh thổ Việt Nam. Thay vào đó, họ chỉ ghi nhận những cơn dông lớn và gây thiệt hại cụ thể. Điều đó có nghĩa là những cơn dông gây hiện tượng sấm sét “trái mùa” có thể không được các nhà chuyên môn quan tâm và để ý?
Theo tiêu chí ghi nhận dông, lốc như vừa nêu trên, vẫn theo TS Thắng, từ đầu năm đến nay, hay cụ thể hơn là từ cuối tháng 3/2005 đến nay, cả nước ghi nhận được 14 cơn dông gây thiệt hại 45,2 tỷ đồng.
Riêng dông, lốc kèm theo mưa đá ở Hà Tây ngày 25/4/2005 gây thiệt hại ước tính ban đầu trên 30 tỷ đồng cho ba xã gần núi. Như vậy thiệt hại do dông gây ra năm nay nhiều hơn năm ngoái nếu biết, cả năm 2004, xảy ra 65 cơn dông gây thiệt hại 20 tỷ đồng.
