Covax là chữ viết tắt của Covid-19 Vaccines Global Access, đây là cơ chế bảo đảm tiếp cận vắc xin toàn cầu, được đồng sáng lập bởi Liên minh Đổi mới sáng tạo sẵn sàng cho dịch bệnh (CEPI), Liên minh Toàn cầu về vắc xin và tiêm chủng (GAVI) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tham gia với tư cách đối tác phân phối.
Sáng kiến Covax ra đời trong năm 2020 lấy cảm hứng từ các chiến dịch tiêm chủng vắc xin ngừa bệnh Ebola ở Tây Phi.
Covax nhằm thúc đẩy quá trình phát triển, sản xuất các sản phẩm chẩn đoán và điều trị cùng với vắc xin phòng Covid-19; đồng thời bảo đảm khả năng tiếp cận nhanh chóng, công bằng và bình đẳng trên toàn thế giới.
Covax liên tục theo dõi quá trình phát triển các loại vắc xin Covid 19 để nhận diện những vắc xin đáp ứng tốt nhất yêu cầu.
Covax hợp tác, khuyến khích các nhà sản xuất vắc xin mở rộng quy mô sản xuất trước khi vắc xin được phê duyệt. Trong bối cảnh đại dịch hiện nay, sự chần chừ sản xuất sẽ dẫn đến chậm trễ cung ứng và thiếu hụt vắc xin sau khi được cấp phép.
Mục tiêu ban đầu của Covax là mua và phân phối công bằng 2 tỷ liều vắc xin Covid-19 trên gần 200 quốc gia/vùng lãnh thổ vào cuối năm 2021 nhằm bảo vệ những người có nguy cơ cao, dễ bị tổn thương và nhân viên y tế tuyến đầu.
Quan trọng hơn, Covax bảo đảm rằng 92 quốc gia có thu nhập trung bình và thấp hơn không đủ khả năng chi trả cho vắc xin Covid-19 được tiếp cận bình đẳng với vắc xin trong tình hình dịch bệnh.
Ngày 2/10/2021, Mỹ thông báo tặng thêm Việt Nam 1.499.940 liều vắc xin Pfizer nhằm ứng phó Covid-19 thông qua cơ chế Covax.
Hiện có 190 nền kinh tế đã ký thỏa thuận với Covax.
Để tài trợ cho nguồn cung ứng vắc xin, Covax huy động tài trợ từ các nguồn quỹ công và quỹ tư nhân.
Các nước có mức thu nhập cao có thể đặt hàng với Covax để đổi lấy khoản trả trước tương ứng với số liều vắc xin đặt hàng. Điều này giúp các hãng dược liên quan tăng tốc độ sản xuất vắc xin ngay cả trước khi có giấy phép.
Vắc xin Covax đang gặp những thách thức gì?
Covax đang bị gặp những trở ngại liên quan tới việc thiếu hụt nguồn cung và hậu cần, trong bối cảnh nhiều quốc gia giàu có đang chạy đua với các chiến dịch tiêm chủng đại trà.
Bên cạnh đó, Covax chỉ có kế hoạch cung cấp đủ vắc xin để tiêm chủng cho khoảng 20% đến 30% người dân ở các quốc gia nghèo – một con số được cho là vẫn khiến dịch Covid-19 bùng phát tại các nước này. Các chuyên gia ước tính rằng cần ít nhất 70% dân số miễn dịch để ngăn ngừa dịch bệnh trong tương lai.
Một trong những nguyên do khiến việc phân phối vắc xin bị đình trệ đó là thiếu hụt nguồn cung. Nguồn cung vắc xin Covid-19 trên thế giới hiện đang cực kỳ hạn chế. Trong khi các công ty đang cố gắng để tăng năng lực sản xuất, các chuyên gia dự đoán sẽ không có đủ số lượng vắc xin để cung cấp cho dân số toàn cầu cho đến năm 2023 hoặc 2024.
Mặc dù Covax đã nhận được hàng tỷ USD tài trợ, nhưng Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus chỉ ra rằng tiền gần như vô nghĩa nếu không có vắc xin để mua. Ông kêu gọi các nước giàu không tìm cách ký thêm các thỏa thuận để đảm bảo nguồn vắc xin bổ sung, vì điều này có thể “đe dọa” các thỏa thuận mà Covax đã đạt được.
Bên cạnh đó, Covax cũng không thể bắt đầu vận chuyển bất kỳ loại vắc xin nào cho đến khi chúng được WHO cấp phép sử dụng khẩn cấp.
