Kinh Môn những năm sáu mươi, bảy mươi, tám mươi của thế kỷ XX là thế đấy.
Vậy mà năm 2019, vùng quê nghèo và xa xôi ấy lại thành thị xã. Nhiều người nghĩ rằng lên thị xã trước phải là Ninh Giang với thị trấn trên bến dưới thuyền, buôn bán tấp nập đã hàng trăm năm nay. Hoặc phải là Bình Giang, nơi gần quốc lộ 5, nơi có Kẻ Sặt đông vui, buôn bán sầm uất không kém gì Kẻ Chợ (Hà Nội). Vậy mà cả hai nơi ấy đều chưa lên thị xã. Cái “số độc đắc” ấy lại rơi vào Kinh Môn. Tại sao vậy?
Cái lý thì nhiều lắm. Song có thể khuôn lại một cách khái quát là tiềm năng của Kinh Môn rất phong phú.
Năm 1975 thống nhất đất nước là sự kiện vĩ đại có tác động rất lớn đến mọi miền Tổ quốc. Vì thế hai năm sau (1977), nhà máy xi măng Hoàng Thạch được khởi công xây dựng. Tiếng mìn khởi công thức tỉnh vùng núi đá Bích Nhôi, Tử Lạc. Người dân ở đây lần đầu trông thấy những chiếc cần cẩu, ô tô khổng lồ, trông thấy những công nhân người Đan Mạch da trắng, tóc vàng, mũi lõ. Cả những lon nước ngọt, lon bia họ uống xong vứt vỏ đi cũng khiến ngạc nhiên và lạ lẫm. Năm sau, nhà máy xi măng Duyên Linh xuất hiện. Dần dần các nhà máy xi măng khác nối nhau ra đời. Đến năm 1996, không những nhà máy xi măng Hoàng Thạch mở rộng tới 3 dây chuyền sản xuất mà còn xuất hiện nhà máy xi măng Phúc Sơn.
Việc xóa bỏ bao cấp như luồng gió lành đem đến cho Kinh Môn một niềm vui và sức sống mới. Nhất là từ năm 1997, huyện Kinh Môn được tái lập. Cả huyện như một công trường xây dựng. Từ một chốn nhà quê, phố hẹp, đường nhỏ, nhà cấp bốn nay đổi đời. Các cơ quan của huyện được xây mới. Nhà cao tầng mọc lên. Một năm sau, Kinh Môn được công nhận là huyện miền núi với những ưu ái mới càng thúc đẩy cho các làng xã đi lên. Vì thế đến năm 2000, huyện đã có 35 làng văn hóa. Cũng năm này, cầu An Thái được khánh thành. Bến phà Thái xưa là bến đò đã có hàng mấy trăm năm nay thành hoang phế. Cổng lớn của huyện đã mở kéo theo bao sự kiện ùa vào. Có thể khẳng định năm 2003 là cái mốc quan trọng trong quá trình vươn lên của Kinh Môn. Đó là năm khởi công làm đường 188 nối từ quốc lộ 5 ở Phú Thái chạy sang Mạo Khê gặp quốc lộ 18. Đồng thời khởi công làm hai cây cầu lớn là cầu Hiệp Sơn qua sông Kinh Thầy và cầu Đá Vách qua sông Đá Vách. Cả huyện như một công trường lớn. Ở đâu cũng thấy xây dựng, hối hả và sôi động. Cầu và đường đang thi công thì ngay năm sau đó thị trấn Minh Tân và Phú Thứ ra đời. Thị trấn An Lưu đổi thành thị trấn Kinh Môn. Một huyện có 3thị trấn, mầm mống đô thị đã hiện hình. Cùng lúc đó, thép Hòa Phát về xã Hiệp Sơn xây dựng khu liên hợp sản xuất thép. Năm 2007, Công ty CP Lilama 69.3 cũng về Kinh Môn xây dựng cơ sở sản xuất và đóng trụ sở tại thị trấn Kinh Môn. Năm 2008 thông xe cầu Hiệp Sơn. Một năm sau thông xe nốt cầu Đá Vách. Thế là cầu đã thông, đường lại thoáng, Kinh Môn được đổi đời. Tốc độ đô thị hóa càng nhanh. Nông nghiệp cũng khởi sắc với các đặc sản nếp cái hoa vàng, hành, tỏi, sắn dây bạt ngàn. Hàng chục trang trại trồng trọt và chăn nuôi trở nên nổi tiếng như nuôi đà điểu ở Tử Lạc, chim cút ở Thăng Long, cá thì không kể hết. Dự án 327 đã thành công, phủ 1.812 ha rừng lên 17 xã. Sau gần 10 năm, Nhà máy Nhiệt điện BOT Hải Dương được xây dựng ở các xã: Phúc Thành, Quang Trung (nay đã sáp nhập thành xã Quang Thành) sắp hoàn thiện. Năm 2016, cụm di tích An Phụ, Kính Chủ, Nhẫm Dương được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt. Năm sau thì hệ thống bia ma nhai ở động Kính Chủ lại được công nhận là “Bảo vật quốc gia”. Đồng thời, cũng năm 2017, Kinh Môn là địa phương đầu tiên của tỉnh được công nhận “Huyện nông thôn mới”. Sang đầu năm 2019, hai cây cầu lớn nữa là cầu Mây và cầu Triều cũng được khởi công.
Thành công nối tiếp thành công. Niềm vui được nhân lên để Kinh Môn thành thị xã từ ngày 1.11. Dẫu biết rằng cuộc đổi đời nào cũng đầy khó khăn và vô cùng vất vả nhưng huyện Kinh Môn lên thị xã Kinh Môn vẫn là một niềm vui lớn, một động lực vô cùng mạnh mẽ để thị xã gấp rút hoàn thành các đường phố lớn. Cụ thể là mở rộng, làm hệ thống thoát nước, lát vỉa hè, trải nhựa mới, đặt hệ thống đèn chiếu sáng công cộng… Các khu đô thị ở phường An Lưu, Hiệp An, Long Xuyên, An Phụ, Hiệp Sơn, Phạm Thái… đang hoàn chỉnh quy hoạch. Các công trình văn hóa công cũng như các khu dân sinh đều được sửa sang, nâng cấp. Rồi tên phường, phố, số nhà, di tích, chợ búa, quảng trường, bệnh viện, trường học, cơ quan… bao nhiêu việc lớn nữa cần làm. Biết là không dễ và không phải một sớm một chiều xong được, nhưng tôi vẫn tin rằng thị xã Kinh Môn trẻ, khỏe, năng động, sáng tạo sẽ phát triển một cách toàn diện, mang tầm vóc mới.
2019 trở thành năm bản lề giữa cái cũ (huyện Kinh Môn) với cái mới (thị xã Kinh Môn), năm bước ngoặt lịch sử của đất Kinh Môn. Chúng ta bâng khuâng nhớ thương một huyện Kinh Môn miền núi xa xôi, hẻo lánh và rất nghèo, giúp ta cố gắng để xây dựng một thị xã Kinh Môn công nghiệp nhưng vẫn là “thị xã nông thôn mới”, để toàn dân có cuộc sống hạnh phúc hơn, tình người đằm thắm hơn cùng với bản sắc văn hóa truyền thống của Kinh Môn không bao giờ phai nhạt.
Bút ký của VĂN DUY
